Από την Ήπειρο στην Ιταλία…

Τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ένας μεγάλος αριθμός Ηπειρωτών παίρνει την απόφαση να φύγει προς την Ιταλία, στα τότε μεγάλα αστικά κέντρα της, όπως η Βενετία, η Ρώμη, η Νάπολη, η Τεργέστη, η Ανκόνα, το Λιβόρνο, η Πίζα και η Πάδοβα. Η προοπτική βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης στην Ελλάδα είχε εξανεμιστεί, οι αποτυχημένες εξεγέρσεις εναντίον των Τούρκων διεύρυναν την απογοήτευση και σε αυτές τις περιοχές υπήρχε η ελπίδα για μια καλύτερη ζωή έχοντας την δυνατότητα ενασχόλησης με το εμπόριο. Κάποιοι μάλιστα  κατάφεραν να εξελιχθούν και σε σημαντικές πνευματικές προσωπικότητες. 

Στη Ρώμη, έχουμε αρκετούς Ηπειρώτες από Γιάννενα και Άρτα οι οποίοι φοίτησαν στο Ελληνικό Κολλέγιο του Αγίου Αθανασίου της Ρώμης, ανάμεσα στα έτη 1576-1700. Τα πιο γνωστά ονόματα αυτών ήταν  Στεφ. Τζιγαράς, Γεώργιος Γκιόνμας από Γιάννενα και ο Ματθαίος Σταμάτης από την Άρτα. Η Φλαγγίνειος Σχολή της Βενετίας, αποτέλεσε εξίσου ένα σημαντικό μέρος για πολλούς Έλληνες της εποχής τα χρόνια 1665-1797. Κάποιοι από τους Ηπειρώτες που σπούδασαν στη Σχολή ήταν οι Πάνος και Δημήτριος Θεοδοσίου, ο Ανδρέας Ανδρέου, Νικόλαος Κακογιάννης, Σπυρίδων Κώστας, Ν. Βίδας, Σάββας Βίδας, Χριστόδουλος Βίδας από τα Γιάννενα και ο Γεώργιος Μίτζας από την Άρτα. Καθηγητής στη Σχολή θα διατελέσει από το 1813 μέχρι και το 1817  ο ιερωμένος λόγιος Απόστολος Μίχος, από την Παραμυθιά Θεσπρωτίας, ο οποίος σπούδασε στο Παπικό Κολλέγιο του Αγίου Αθανασίου της Ρώμης.

Οι Χριστόφορος Φιλητάς και Κωνσταντίνος Ασώπιος από το Γραμμένο Ιωαννίνων, θα αποτελέσουν τους βασικούς πυλώνες της εκπαίδευσης στην πόλη της Τεργέστης. Ο Φιλητάς, ο οποίος θα σπουδάσει Ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης και εν συνεχεία παιδαγωγικά και φιλολογία  στην Αγγλία, υπήρξε καθηγητής της Ιονίου Ακαδημίας στην Κέρκυρα και διευθυντής του Ελληνικού Σχολείου της Ζακύνθου. Στο Ελληνικό Σχολείο της Τεργέστης θα διδάξει την περίοδο 1818-1819. Ο Ασώπιος, θα διδάξει στο Ελληνικό Σχολείο της Τεργέστης από το 1815 και εν συνεχεία για είκοσι ολόκληρα χρόνια στην Ιόνιο Ακαδημία. Αξίζει να σημειωθεί πως οι μεταρρυθμίσεις και των δύο ως προς την εκπαιδευτική διαδικασία, θα επηρεάσουν και την μετέπειτα σύνταξη του κανονισμού του Ελληνικού Σχολείου τη Τεργέστης το 1822-1823.

Ο Γιαννιώτης λόγιος και ιερομόναχος Γρηγόριος Παλιουρίτης, θα διατελέσει δάσκαλος και ιερέας στην ελληνική κοινότητα του Λιβόρνο και εν συνεχεία στην Πάδοβα και την Τεργέστη. Στην Πίζα το 1815, θα εγκατασταθεί ο Δημήτριος Μόστρας από το Πέτα Άρτας και θα αγωνιστεί σθεναρά για την προβολή στις ευρωπαϊκές φιλελληνικές επιτροπές των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι Έλληνες από τους Οθωμανούς. Το 1819, ο Κωνσταντίνος Πολυχρονιάδης από το Ζαγόρι θα σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Πίζας και θα δημοσιεύσει το 1820 στον «Λόγιο Ερμή», το πόνημα του με τίτλο «Η Διατριβή» που είχε ως στόχο την ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης. 

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΟΥΛΑΣ