Βλάπτει η υποβάθμιση της ανθρωπιστικής Παιδείας!

 Η κρίση και η καταπάτηση βασικών αρχών και αξιών και η γενικότερη κοινωνική κατάπτωση που παρατηρείται οφείλεται, εκτός των άλλων, κατά ένα μεγάλο ποσοστό και στην υποβάθμιση της κλασικής και ανθρωπιστικής Παιδείας.

Πριν προχωρήσουμε στις συνέπειες και επιπτώσεις που εγκυμονεί αυτή η υποβάθμιση, ας δούμε πρώτα τι εννοούμε με τους όρους Παιδεία και Ανθρωπισμός. Παιδεία (αρχ. Παιδεύω > παις) στη γενική έννοια του όρου είναι η μόρφωση, η καλλιέργεια της ψυχής. Πρόκειται για οργανωμένη κοινωνική λειτουργία που αποσκοπεί στη διαμόρφωση καλλιεργημένης προσωπικότητας. Είναι μία διαρκής και δια βίου εσωτερική αναζήτηση. Κατά τον Σωκράτη «η παιδεία καθάπερ ευδαίμων χώρα πάντα τ’ αγαθά φέρει», η παιδεία, δηλαδή, προσφέρει όλα τα αγαθά, όπως ακριβώς μια εύφορη χώρα. Τα μέσα με τα οποία επιτυγχάνονται οι σκοποί της παιδείας είναι η εκπαίδευση, η διδασκαλία, το παράδειγμα, η αγωγή. Παιδεία και εκπαίδευση συγγενεύουν, είναι έννοιες συνώνυμες, όχι όμως ταυτόσημες. Η μεν παιδεία κατατείνει στη δημιουργία προσωπικότητας, η δε εκπαίδευση αποβλέπει στην καλλιέργεια των ικανοτήτων της ψυχής και του σώματος, στη μόρφωση που αποκτούν οι μαθητές στα σχολεία με την ανάπτυξη των ψυχοσωματικών τους δυνάμεων.

Άλλοι τρόποι επίτευξης των σκοπών της Παιδείας είναι: Η διδασκαλία, η μετάδοση δηλ. γνώσεων από τον δάσκαλο στον μαθητή (από τον εκπαιδευτή στον εκπαιδευόμενο) και η αγωγή (αρχ. άγω), η ορθή δηλ. ανατροφή επί του ανθρώπου, που αποσκοπεί στη διαμόρφωση της προσωπικότητας.

Η παιδεία παράγει πολιτισμό. Είναι δύο έννοιες ταυτόσημες, οι οποίες, όμως, για να έχουν ανταπόκριση και να συνεισφέρουν πρέπει να στηρίζονται και στον προγονικό πολιτισμό, ο οποίος εκφράζεται με τη μελέτη των αρχαίων κλασικών συγγραφέων που ανυψώνουν εσωτερικά τον άνθρωπο και συμμετέχουν στη διαδικασία της πνευματικής και ψυχικής καλλιέργειας. Τα πνευματικά δημιουργήματα της αρχαιότητας αποτελούν σημαντικό στοιχείο παιδείας στη σύγχρονη εποχή.

Όταν νοσεί η παιδεία (με την έννοια της Εκπαίδευσης και της αγωγής) επηρεάζεται και το κοινωνικό σύνολο, με συνέπεια τη ρήξη του κοινωνικού ιστού, την αλλοτρίωση και την απαξίωση αρχών και αξιών.

Ο ανθρωπισμός στη γενική του έννοια είναι το σύνολο των ψυχικών και σωματικών ιδιοτήτων που προσιδιάζουν στον πολιτισμένο άνθρωπο και τον διακρίνουν από τα ζώα. Ο ανθρωπισμός εξανθρωπίζει και εξευγενίζει τον άνθρωπο.

Οι Λατίνοι τον ονομάζουν ουμανισμό (humanismus) και έδιναν πίστη στις ανθρώπινες αξίες και στη δύναμη του ανθρώπου να δημιουργεί μέσα σε συντεταγμένη Πολιτεία. Είναι ο ουμανισμός η ανώτερη κλασική μόρφωση. Είναι ένα φιλοσοφικό δόγμα κατά το οποίο η παιδεία πρέπει να βασίζεται στη σπουδή της κλασικής αρχαιότητας. Πρόκειται για πνευματική κίνηση στην Ευρώπη, η οποία ασχολήθηκε με επιμονή στη μελέτη των αρχαίων κλασικών κειμένων.

Ο ανθρωπισμός εκδηλώνεται με τη μόρφωση (στη γενική της έννοια) με την ευπρέπεια, την κοσμιότητα, την ανθρωπιά. Κλασικοί συγγραφείς ασχολήθηκαν με ζήλο με τις αρχαίες σπουδές (σπουδή > σπεύδω), με την έρευνα της επιστήμης. Μελέτησαν τα συγγράμματα της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας και ανέδειξαν τα έργα των συγγραφέων που θεωρούνται και είναι αξεπέραστα πρότυπα στο είδος τους.

Η κίνηση αυτή, η τάση και η έφεση για τη μελέτη των αρχαίων συγγραφέων ξεκίνησε στη Δυτική Ευρώπη με τη μελέτη της λατινικής γλώσσα και φιλολογίας. Ο ίδιος αιώνας, ο αιώνας της Αναγέννησης, είναι η χρυσή εποχή του ιταλικού ουμανισμού. Είναι η περίοδος που Ιταλοί μεταβαίνουν στο Βυζάντιο και λόγιοι Έλληνες μεταβαίνουν στο Βυζάντιο και λόγιοι Έλληνες μεταβαίνουν στη Βενετία και Φλωρεντία. Πρωτεργάτες και εκπρόσωποι του ουμανισμού κατά την Αναγέννηση θεωρούνται οι: Δάντης, Πετράρχης και Βοκκάκιος. Ο Δάντης είναι ο χριστιανός ανθρωπιστής. Ετράφη με τη λατινική Παιδεία και τους μύθους της αρχαιότητας.

Ο Πετράρχης αναζήτησε στα έργα των μεγάλων συγγραφέων της αρχαιότητας τον ηθικό και διανοητικό πλούτο. Ο Βοκκάκιος έμαθε την ελληνική γλώσσα και συνέταξε εγχειρίδιο μυθολογίας. Ακολούθησαν μετά πολλοί συγγραφείς από όλη την Ευρώπη, οι οποίοι κατέγιναν στη μελέτη των κλασικών σπουδών και διαμόρφωσαν τις αρχές και τις αξίες του ανθρωπισμού. 

Δυστυχώς στις μέρες μας έχουν απαξιωθεί. Η επικρότηση της δήθεν προοδευτικής κουλτούρας, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε παγκόσμια κλίμακα, από μια ομάδα πνευματικών ανθρώπων, είχε σαν συνέπεια την πιο πέρα υποβάθμιση της κλασικής Παιδείας. Και στη χώρα μας, στην οποία έχετε αναπτυχθεί ο λαμπρός αρχαιοελληνικός πολιτισμός, παρατηρείται υποχώρηση των κλασικών σπουδών, πράγμα που γίνεται, χρόνο με το χρόνο, φανερό στις πανελλαδικές εξετάσεις για την εισαγωγή στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα αποφοίτων Λυκείου, οι οποίοι δεν διαθέτουν τις βασικές γνώσεις και τις ανάλογες γλωσσικές και εκφραστικές ικανότητες.

Καθίσταται αναγκαίος ένας ευρύτερος  απολογισμός για τις αρνητικές επιπτώσεις και συνέπειες που είχε η αφαίρεση των Αρχαίων Ελλήνων από τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, με αποτέλεσμα να παραπονούνται οι Πανεπιστημιακοί δάσκαλοι ότι οι μαθητές που εισάγονται στα Πανεπιστήμια αδυνατούν να εκφράσουν γραπτώς τις σκέψεις τους. Σημάδι ότι αντί να πλουτίζουμε τη γλώσσα μας τη φτωχύναμε, εις βάρος τελικά και της τεχνολογίας και της τεχνογνωσίας, γιατί και αυτών η γνώση απαιτεί εκφραστικό και λεξιλογικό εμπλουτισμό. Έτσι φτάσαμε να διαβάζουμε και να ακούμε από τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, ακόμη και από πολιτικούς, νομικούς και δημοσιογράφους, σολοικισμούς και γλωσσικούς βαρβαρισμούς, γεγονός που αποδεικνύει τη γλωσσική πενία και σύγχυση.

Να αναφέρουμε παρενθετικά τη διαμάχη που ξέσπασε μεταξύ των υποστηρικτών του πολυτονικού και των υπέρμαχων του μονοτονικού. Δεν υπεισέρχομαι σε λεπτομέρειες, εάν δηλαδή έβλαψε ή όχι η κατάργηση των τόνων και η εφαρμογή του μονοτονικού. Γνωστό είναι ότι οι αρχαίοι συγγραφείς δεν χρησιμοποιούσαν τόνους και πνεύματα, αλλά την μεγαλογράμματη γραφή. Τα σημάδια αυτά (τόνοι και πνεύματα) τα εισήγαγαν Αλεξανδρινοί συγγραφείς γύρω από το 200 μ.Χ., ο Αριστοφάνης Βυζάντιος και αργότερα ο Ηρωδιανός. Όμως, δεν είναι αυτό το θέμα. Το πρόβλημα είναι βαθύτερο και έχει σχέση με την όλη δομή του εκπαιδευτικού συστήματος.

Αρεσκόμεθα οι Έλληνες, σωστά, να λέμε ότι η Ελλάδα είναι η κοιτίδα της Δημοκρατίας. Είναι και η κοιτίδα των Γραμμάτων και των Τεχνών. Αυτό μας διαφεύγει. Και αντί να διδαχτούμε από την αρχαιοελληνική κληρονομιά, μιμούμαστε ξένα κακέκτυπα και στρεβλές παγκοσμιοποιημένες ιδέες.

Έχουμε κατρακυλήσει στην αδιαφάνεια. Βουλιάξαμε στον υπερκαταναλωτισμό, με όλες τις βλαπτικές συνέπειες και στη βουλιμία του κέρδους και του χρηματισμού με κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο και εγκαταλείψαμε την ευγένεια και την ηθική.

Αφομοιώνουμε τα απορρίμματα που μας σερβίρουν τα Μέσα Ενημέρωσης, που μας εκτρέπουν σε επικίνδυνους ατραπούς. Και το κακό είναι ότι στα θέματα αυτά εθίζονται και νέοι άνθρωποι, η νεολαία, η οποία αύριο θα αποτελέσει την ηγέτιδα τάξη και θα κληθεί να αναλάβει τα ηνία της χώρας.

Στον πολιτιστικό τομέα φανερή είναι η απουσία της Πολιτείας. Αδρανούν ή και αδιαφορούν τα πνευματικά ιδρύματα με πρώτο το Ανώτατο Πνευματικό Ίδρυμα, την Ακαδημία Αθηνών. Δεν είδαμε τους ισόβιους Ακαδημαϊκούς μας να πρωτοστατήσουν και να μπουν μπροστάρηδες σε θέματα που ανυψώνουν τον άνθρωπο σε πραγματικό Άνθρωπο και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την πρόοδο και την άνοδο της κοινωνίας.