Ρευματικές εκδηλώσεις στον σακχαρώδη διαβήτη...
Η 12η Οκτωβρίου κάθε χρόνο είναι μια ημέρα αφιερωμένη στην αρθρίτιδα. Καθιερώθηκε το 1996 από τη διεθνή ένωση ρευματολογίας και αρθρίτιδας. Σκοπός είναι η ενημέρωση, η πρόληψη και η επαγρύπνηση για τις ρευματικές παθήσεις. Ως αρθρίτιδα ορίζεται η προσβολή μίας ή περισσότερων αρθρώσεων, που εκδηλώνεται με πόνο, οίδημα, ερυθρότητα και μειωμένη λειτουργικότητα στις αρθρώσεις. Υπάρχουν πολλά είδη αρθρίτιδας που είναι περισσότερες από 200 και προσβάλλουν όλες τις ηλικίες και των δυο φύλων. Πολλές από τις αρθρίτιδες είναι χρόνιες και δυσίατες όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, οι σπονδυλαρθροπάθειες και άλλες που προκαλούν καταστροφή και παραμορφώσεις των αρθρώσεων και έχουν μεγάλη επίπτωση στην λειτουργικότητα και στην ποιότητα ζωής των ατόμων που έχουν προσβληθεί. Κατά συνέπεια, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που έχει προσβληθεί από κάποιο είδος αρθρίτιδας, βλέπει την ποιότητα ζωής να υποβιβάζεται, γίνεται λιγότερο κοινωνικό, λιγότερο λειτουργικό με έλλειψη στην αγορά εργασίας. Για αυτό η καλή και σωστή ενημέρωση και η πρόληψη είναι σημαντικοί παράγοντες για την αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών.
Ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) είναι μια πολύ συχνή νόσος που προσβάλλει το 8-10% του γενικού πληθυσμού. Η συχνότητα αυξάνεται στο 20% μεταξύ ατόμων ηλικίας 65-75 ετών αλλά και σε παχύσαρκα άτομα. Σε ορισμένους πληθυσμούς όπως στους Μεξικανούς των ΗΠΑ η συχνότητα ανέρχεται στο 18,5%. Διακρίνεται σε ΣΔ τύπου 1, ή νεανικό διαβήτη όπου υπάρχει ανεπάρκεια ή μειωμένη παραγωγή ινσουλίνης από τα β-κύτταρα του παγκρέατος, ή ελαττωμένη έκκριση αυτής.
Ο τύπος αυτός θεωρείται ότι είναι αυτοάνοσης αιτιολογίας και συνυπάρχει με πολλές αυτοάνοσες παθήσεις όπως: ρευματοειδής αρθρίτιδα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, υποθυρεοειδισμός και άλλες. Ο τύπος 2 ΣΔ προσβάλλει ηλικιωμένα άτομα και στον τύπο αυτό υπάρχει αντίσταση στην δράση της ινσουλίνης στους περιφερικούς ιστούς. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από τα β-κύτταρα της ενδοκρινούς μοίρας του παγκρέατος και κύρια δράση της είναι να συμβάλλει στον μεταβολισμό της γλυκόζης του αίματος. Έτσι, όταν έχουμε ανεπάρκεια παραγωγής, ή μειωμένη έκκριση ινσουλίνης η γλυκόζη του αίματος δεν μπορεί να εισέλθει στα κύτταρα των περιφερικών ιστών για να μεταβολιστεί. Τέτοια κύτταρα είναι τα μυϊκά κύτταρα, τα μυοκύτταρα της καρδιάς, του εγκεφάλου και άλλων. Από την άλλη μεριά, το ίδιο συμβαίνει και στο ΣΔ τύπου 2 όπου έχουμε αντίσταση στην ινσουλίνη.
Στην περίπτωση αυτή έχουμε επαρκή ποσότητα ινσουλίνης, αλλά δεν μπορεί να δράσει στους περιφερικούς ιστούς με αποτέλεσμα να μη μπορεί να μεταβολιστεί η γλυκόζη. Υπενθυμίζουμε ότι ο κύριος μεταβολικός δρόμος του οργανισμού για την παραγωγή ενέργειας (ΑΤP) είναι η γλυκόζη. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι η αύξηση της γλυκόζης στο περιφερικό αίμα (υπεργλυκαιμία), αλλά και παρουσία γλυκόζης στα ούρα με πολλές κλινικές εκδηλώσεις του ΣΔ όπως: πολυφαγία, πολυουρία, πολυδιψία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ΣΔ τύπου-2 είναι πιο συχνός του τύπου 1 και ότι υπάρχει γενετική προδιάθεση στην ανάπτυξη της νόσου, γιατί εμφανίζεται σε ένα ή περισσότερα μέλη της ίδιας οικογένειας. Να αναφέρουμε επίσης ότι σε αυτή την κληρονομική προδιάθεση ανήκει και το μεταβολικό σύνδρομο που είναι η συνύπαρξη: παχυσαρκίας, υπέρτασης, αυξημένη τιμή γλυκόζης-νηστείας στο αίμα (>100mg/dl) και δυσλιπιδαιμία (αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων και χαμηλή HDL χοληστερίνη στο περιφερικό αίμα). Σε αυτούς τους ασθενείς συνυπάρχει και υπερουριχαιμία, δηλαδή αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα.
Η γλυκοζυλίωση είναι μια αντίδραση όπου όταν η γλυκόζη του αίματος ξεπερνά τα φυσιολογικά όρια, όπως συμβαίνει στο ΣΔ, ενώνεται με πρωτεΐνες του οργανισμού όπως η αιμοσφαιρίνη, το κολλαγόνο του δέρματος και των ιστών αλλά και με τα λιπίδια. Από την αντίδραση της γλυκοζυλίωσης παράγονται ορισμένες «γλυκοτοξίνες» τα λεγόμενα τελικά προϊόντα της προχωρημένης γλυκοζυλίωσης τα οποία εναποτίθενται στα διάφορα όργανα και ιστούς όπως το δέρμα, αγγεία, τένοντες, σύνδεσμοι, νεύρα, προκαλώντας ποικίλες κλινικές εκδηλώσεις. Σήμερα, η μέτρηση της γλυκόζης (σάκχαρο) του αίματος είναι μια κλασική μέθοδος ελέγχου του σακχάρου. Όμως η μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης είναι η καλύτερη μέθοδος για τον ακριβή έλεγχο του ΣΔ και η τιμή της δε θα πρέπει να υπερβαίνει το 6.Οι επιπλοκές που θα αναφέρουμε παρακάτω οφείλονται στη μη καλή ρύθμιση και έλεγχο του σακχάρου του αίματος, με αποτέλεσμα αυξημένα επίπεδα γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης και κατά συνέπεια επιπλοκές. Ο ΣΔ έχει μακροχρόνιες και σοβαρές επιπλοκές, απειλητικές για τη ζωή, όπως είναι η χρόνια διαβητική αγγειοπάθεια. Βλάβη δηλαδή των μικρών και μεγάλων αγγείων του οργανισμού με αποτέλεσμα αθηρωματική διαδικασία και απόφραξη των στεφανιαίων αγγείων της καρδιάς, των αγγείων του εγκεφάλου, των νεφρών και των κάτω άκρων. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι η στεφανιαία νόσος, το έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και νεφρική ανεπάρκεια.
Ρευματικές εκδηλώσεις
Οι συχνότερες ρευματικές εκδηλώσεις αφορούν στην προσβολή κυρίως των άνω και κάτω άκρων. Τέτοιες είναι η διαβητική χειραρθροπάθεια δηλαδή η προοδευτική σκλήρυνση του δέρματος των δακτύλων των χεριών με αποτέλεσμα δυσκαμψία των δακτύλων, πόνο στην κίνηση και μειωμένη έκταση των δακτύλων που δυσχεραίνει την λειτουργία των χεριών. Χαρακτηριστικό είναι το «σημείο της προσευχής» όπου ο ασθενής δεν μπορεί να ενώσει τις παλάμες και τα δάκτυλά του εν είδη προσευχής. Επέκταση της προοδευτικής αυτής σκλήρυνσης του δέρματος είναι η σκλήρυνση του δέρματος της κοιλιάς και άλλων σημείων που ονομάζεται σκληροίδημα και πρέπει να διαφοροδιαγνωσθεί από το συστηματικό σκληρόδερμα. Άλλη συχνή ρευματική εκδήλωση είναι η περιαρθρίτιδα του ώμου με εναπόθεση κρυστάλλων ασβεστίου στους τένοντες. Εκδηλώνεται με έντονο πόνο, δυσκαμψία του ώμου και της άρθρωσης που μπορεί να οδηγήσει στην αγκύλωση του ώμου ο λεγόμενος «παγωμένος ώμος». Το σύνδρομο Dupuytren’s είναι η σκλήρυνση της παλαμιαίας περιτονίας των χεριών με αποτέλεσμα σύγκαμψη του 4 και 5ου δακτύλου των χεριών με δυσκολία στη κίνηση των δακτύλων, πόνο και μειωμένη λειτουργικότητα. Άλλη κλινική εκδήλωση στο ΣΔ είναι η τενοντίτιδα του εκτίνοντα τένοντα των δακτύλων των χεριών με αποτέλεσμα σύγκαμψη των δακτύλων και εκτίναξη αυτών όταν ανοίγει το δάκτυλο, το λεγόμενο σύνδρομο εκτίναξης του δακτύλου με δυσχέρεια στις κινήσεις του χεριού.
Πολύ συχνές εκδηλώσεις στο ΣΔ είναι η προσβολή των αγγείων των νεύρων και των τενόντων, οι λεγόμενες νευροπάθειες. Η πιο συχνή από αυτές είναι το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα, όπου η πίεση του μέσου νεύρου των χεριών έχει σαν αποτέλεσμα πόνο και αιμωδίες των δακτύλων, κυρίως των πρώτων τριών δακτύλων, κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ανάλογο σύνδρομο είναι και το σύνδρομο του ταρσιαίου σωλήνα του άκρου ποδιού. Άλλες εκδηλώσεις περιλαμβάνουν την αντιδραστική συμπαθητική δυστροφία που εκδηλώνεται με πόνο, καυσαλγίες και αιμωδίες των άκρων, καθώς επίσης και η νευροπαθητική αρθρίτιδα ή νόσος του Charcot. Η νόσος αυτή είναι πολύ ύπουλη γιατί ο ασθενής με ΣΔ λόγω της περιφερικής νευροπάθειας που έχει δεν αντιλαμβάνεται τον πόνο (δεν έχει την αίσθηση του πόνου), με αποτέλεσμα παραμόρφωση και καταστροφή της άρθρωσης.
Η πιο σοβαρή νευροπάθεια ονομάζεται αισθητικό-κινητικού τύπου πολυνευροπάθεια με πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην κίνηση και λειτουργικότητα του ασθενούς κυρίως των κάτω άκρων με αίσθημα καούρας, μουδιάσματα και πόνο. Πολύ συχνή ρευματική εκδήλωση στον ΣΔ είναι επίσης και η εκφυλιστική αρθρίτιδα. Στην περίπτωση αυτή έχουμε εκφύλιση και καταστροφή του αρθρικού χόνδρου που λέγεται και οστεοαρθρίτιδα. Προσβάλλονται κυρίως τα γόνατα, η καρπομετακάρπια άρθρωση των χεριών, τα ισχία, η οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης αλλά και όλου του αξονικού σκελετού. Στην νόσο αυτή υπάρχει εκφύλιση της αυχενικής, θωρακικής και οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, που ονομάζεται διάχυτη ιδιοπαθής σκελετική υπερόστοση ή νόσος του Forestier’s, ή DISH. Η εκδήλωση αυτή πολλές φορές προκαλεί έντονο πόνο και δυσκαμψία στην σπονδυλική στήλη. Στην κατάσταση αυτή θα πρέπει να γίνει διαφορετική διάγνωση με την αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα που προσβάλλει νέα άτομα και είναι φλεγμονώδης νόσος και όχι εκφυλιστική.
Τέλος, να επισημάνουμε ότι στο ΣΔ είναι πολύ συχνή η συνύπαρξη με την ουρική αρθρίτιδα ή με την ψευδοουρική αρθρίτιδα. Είναι δυο νοσήματα μεταβολικά με εναπόθεση κρυστάλλων ουρικού μονονατρίου στην άρθρωση, στην πρώτη περίπτωση, και άλατα πυροφωσφορικού ασβεστίου στην δεύτερη περίπτωση. Οι κλινικές εκδηλώσεις των δύο αυτών οντοτήτων παρουσιάζονται με έντονο πόνο, οίδημα και δυσκαμψία της άρθρωσης του 1ου δακτύλου του ποδιού, της ποδικής καμάρας, του γόνατος αλλά και άλλων αρθρώσεων. Να αναφέρουμε επίσης ότι οι γυναίκες αλλά και οι άνδρες με ΣΔ αναπτύσσουν πολύ εύκολα οστεοπόρωση.
Οι επιπλοκές του ΣΔ, αλλά και οι ρευματικές εκδηλώσεις μπορεί να αντιμετωπισθούν με φάρμακα αλλά και με παρεμβάσεις, όμως η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία. Για αυτό, επιβάλλεται σοβαρός έλεγχος του σακχάρου από γιατρούς με εξειδίκευση στην νόσο. Χρειάζεται υγιεινή διατροφή, αποφυγή υδατανθράκων και λιπαρών φαγητών, απώλεια βάρους, έλεγχο της υπέρτασης και της δυσλιπιδαιμίας, δυο διαταραχές που συνυπάρχουν με τον ΣΔ. Ακόμη, διακοπή καπνίσματος και καθημερινή άσκηση. Οι ασθενείς που πάσχουν από ΣΔ θα πρέπει να γνωρίζουν τις επιπτώσεις της νόσου, να ενημερώνονται από τους γιατρούς και όταν χρειάζεται να επισκέπτονται γιατρούς άλλων ειδικοτήτων όπως ρευματολόγους, ορθοπεδικούs, φυσιάτρoυς, η γιατρούς άλλων ειδικοτήτων.
