Η Απελευθέρωση του Μετσόβου και οι πρωταγωνιστές της... (31 Οκτωβρίου 1912)

 Συμπληρώνονται φέτος εκατόν έντεκα χρόνια από την ιστορική ημερομηνία της 31ης Οκτωβρίου 1912, κατά την οποία η γραφική και ιστορική πόλη του Μετσόβου, η πατρίδα του Νεομάρτυρος Νικολάου, των μεγάλων Εθνικών Ευεργετών, των Διδασκάλων του Γένους και των Εθνικών Αγωνιστών, απέκτησε την ανεξαρτησία της από τον τουρκικό ζυγό, κάτω από τον οποίο στέναζε για 482 χρόνια.

Το μεγάλο αυτό γεγονός πραγματώθηκε χάρη στη συνεργασία των δυνάμεων του τακτικού ελληνικού στρατού, των Κρητών εθελοντών προσκόπων και των ηπειρωτών εθελοντών, οι οποίοι με τις οδηγίες του αρχιτέκτονα της μάχης αντισυνταγματάρχη Στ. Μήτσα νίκησαν τους Τούρκους και σε συνδυασμό με τις μετέπειτα μάχες στα Τρία Χάνια και στον Προφήτη Ηλία τους έδιωξαν οριστικά από το Μέτσοβο και τη γύρω περιοχή.

Η απελευθέρωση του Μετσόβου ήταν καθοριστική για την μετέπειτα έκβαση του απελευθερωτικού αγώνα, αφού η κατοχή της διαβάσεως του Μετσόβου από τον ελληνικό στρατό υπήρξε βασική προϋπόθεση για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις καταλήψεως των Ιωαννίνων. Τόσο το τηλεγράφημα του Διαδόχου Κωνσταντίνου, όσο και το τηλεγράφημα του Ελευθερίου Βενιζέλου τονίζουν τη μεγάλη εθνική σημασία της απελευθερώσεως του Μετσόβου.

Στο παρόν άρθρο θα αναφερθούμε στους πρωταγωνιστές της απελευθερώσεως του Μετσόβου. Τον Διοικητή του αποσπάσματος Αντισυνταγματάρχη Σταμάτιο Μήτσα και τους Κρήτες Οπλαρχηγούς Στυλιανό Κλειδή και Εμμανούλ Μπαλαντίνο.

Ο Σταμάτιος Μήτσας γεννήθηκε το 1856 στο Κρανίδι της Ερμιονίδας. Απεφοίτησε από τη σχολή Ευελπίδων το 1883 ως ανθυπολοχαγός Πυροβολικού. Διακρίθηκε ως διοικητής Πυροβολαρχίας υπό τον Κ. Σμολένσκη το 1897 και διοικητής συντάγματος Πυροβολικού κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, κατά τους οποίους είχε την ευτυχία να απελευθερώσει το Μέτσοβο την 31 Οκτωβρίου 1912. Έφθασε μέχρι το βαθμό του Υποστρατήγου. Εκλέχθηκε δύο φορές βουλευτής Ερμονίδας, το 1892 και 1902. Πέθανε στην Αθήνα το 1932.

Ο Στυλιανός Κλειδής γεννήθηκε στο χωριό Αγκουσελιανά Ρεθύμνης το 1862. Ήταν δάσκαλος και διατηρούσε το γνωστότερο τότε καφενείο του Ρεθύμνου. Υπήρξε άγαμος. Η οικογένειά του ήταν εύπορη και με πολύ καλό όνομα. Ήταν ένας από τους δέκα κρητικούς που συναντήθηκαν το 1903 με τον Παύλο Μελά στο σπίτι του και απεφάσισαν να συμμετάσχουν στον Μακεδονικό Αγώνα. Ο Στ. Κλειδής συγκρότησε αμέσως ομάδα, που ενώθηκε με το σώμα του κρητικού αρχηγού Ευθ. Καρύδη. Συμμετείχε στην παρέλαση του Μοναστηρίου με σώματα των άλλων Κρητών. Όλη αυτή την περίοδο αγωνίστηκε με τους αρχηγούς Καούδη, Τσόντο Βάρδα, Ρούβα, Κατεχάκη, Καραβίτη, Γύπαρη, Κατσίγαρη και με άλλους.

Ως αρχηγός εμφανίζεται το 1912. Η δύναμη του Σώματος αναφέρεται από 120-200 άνδρες. Όλοι ήσαν Κρήτες. Πρωτοστάτησε στην απελευθέρωση του Μετσόβου την 31η Οκτωβρίου 1912. Φονεύτηκε την 10η Νοεμβρίου 1912 στη μάχη του Προφήτη Ηλία, όταν οι Τούρκοι επιχείρησαν να ανακαταλάβουν το Μέτσοβο.

Ο Εμμανουήλ Στυλ. Μπαλαντίνος γεννήθηκε την 25η Δεκεμβρίου 1876 στο χωριό Πρόδρομος Δελιανών Κισάμου Χανίων. Ήταν το τρίτο παιδί από τα δέκα του οπλαρχηγού των κρητικών επαναστάσεων 1866-1898 Καπετάν Στυλιανού Μπαλαντίνου.

Για 62 χρόνια άσκησε το επάγγελμα του ράπτη κρητικών ενδυμάτων, έχοντας στη δουλειά του σαράντα και πλέον βοηθούς. Διετέλεσε πληρεξούσιος στην επαναστατική συνέλευση των Κρητών, πληρεξούσιος στην επαναστατική συνέλευση των Κρητών του 1911 και βουλευτής στην κρητική βουλή. Ως πληρεξούσιος στάλθηκε το 1913 στην ελληνική Βουλή των Αθηνών μαζί με άλλους συναδέλφους του βουλευτές για να υπογράψουν την ένωση της Κρήτης με τη Μητέρα Ελλάδα. Για 18 χρόνια εκλέχθηκε δημοτικός σύμβουλος του Δήμου Χανίων. Ως αρχηγός της φάλαγγας Κισάμου απελευθέρωσε το Μέτσοβο το 1912. Απεβίωσε την 18η Αυγούστου 1962 σε ηλικία 86 ετών.

Όπως ήδη τονίστηκε, η απελευθέρωση του Μετσόβου υπήρξε καθοριστική για τις μετέπειτα στρατιωτικές επιχειρήσεις και κυρίως για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Και τούτο, γιατί μετά την απελευθέρωση του Μετσόβου περισφιγγόταν από ΒΔ ο κλοιός των Τούρκων που υπεράσπιζαν τα Ιωάννινα και παρεμποδιζόταν από το σημείο αυτό κάθε αποστολή ενισχύσεων και εφοδίων προς την πρωτεύουσα της Ηπείρου.

Η απελευθέρωση του Μετσόβου οφείλεται στη γενναιότητα και αποφασιστικότατη όλων των στρατιωτικών σωμάτων που πήραν μέρος στη μάχη και στην άριστη στρατηγική του διοικητή αντισυνταγματάρχη Στ. Μήτσα. Ιδιαίτερα πρέπει να εξάρουμε τη μεγάλη συμβολή των Κρητών εθελοντών, που με την ένταση και το πάθος της γενναίας κρητικής ψυχής συνέβαλαν αποφασιστικά στην απελευθέρωση της πόλεως.

Το Μέτσοβο, σε έκφραση αιώνιας ευγνωμοσύνης προς τους ηρωικούς Κρήτες που άφησαν την τελευταία τους πνοή στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία, έκτισε με δαπάνη του Εξωραϊστικού Συλλόγου το 1962 ένα σεμνό, αλλά επιβλητικό μνημείο για να θυμίζει στις επερχόμενες γενιές τη μεγάλη αυτή θυσία. Από τις μικρές κόγχες του μνημείου προβάλλουν οι κάννες εννιά τουφεκιών, όσοι και οι πεσόντες.