Το Πολυτεχνείο δικαίωσε τον δημιουργό του!..

Την 50ή επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου γιορτάσαμε τις προάλλες, όπως κάθε χρόνο, με την καθιερωμένη συνήθεια: Καταθέσεις στεφάνων, πορείες διαμαρτυρίας με τις γνωστές κάθε τόσο καταλήξεις που είναι οι συμπλοκές αστυνομικών και διαμαρτυρόμενων. Ένας τυπικός εορτασμός που δεν επιτρέπει, πιστεύω, να αποδώσουμε τη δέουσα σημασία στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Και αυτή η σημασία συνδέεται όχι μόνο με το παρελθόν, αλλά και με το παρόν και το μέλλον αυτού του τόπου. 

Ήδη από τα χρόνια της χούντας το σπουδαστικό κίνημα έκανε την εμφάνισή του με ποικίλες εκδηλώσεις, στα πλαίσια του γενικότερου φοιτητικού κινήματος που είχε εκδηλωθεί, πριν από χρόνια στη χώρα μας. Το Φλεβάρη και το Μάρτη του 1973 έχουμε δυο καταλήψεις της Νομικής από φοιτητές, με συνθήματα όχι εκπαιδευτικά, αλλά πολιτικά. Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς στο κατάμεστο θέατρο «Αθήναιον» ο Ιάκωβος Καμπανέλλης έστελνε, με μουσική Σταύρου Ξαρχάκου και με την ελκυστική φωνή του Ξυλούρη, μέσα από το «Μεγάλο Τσίρκο» του, το μελοποιημένο σύνθημά του:

«Λαέ μη σκύβεις άλλο το κεφάλι,

η μοίρα το καμάρι είναι του κιοτή

του σκλάβου που του μέλλει να χαθεί».

Ο δρόμος για το Πολυτεχνείο είχε ανοίξει με την κορυφαία στιγμή της εξέγερσης, το Νοέμβρη του 1973. Σπουδαστική και εργαζόμενη νεολαία σε κατάσταση συναγερμού. Γεμάτη από νόημα η διακήρυξη της Συντονιστικής Επιτροπής: «Η παρουσία μας εδώ αποτελεί κέντρο συσπείρωσης, κινητοποίησης και μαζικοποίησης για τη Δημοκρατία και την Εθνική Ανεξαρτησία».

Ο Νοέμβρης του 1973, μέσα σε λίγες μέρες σφράγισε την ιστορική ζωή ενός λαού σε μια από τις υπεύθυνες και θαρραλέες εκφράσεις του, επιβεβαίωσε τον αγωνιστικό παλμό της νεολαίας ενός Έθνους, που, εδώ και χιλιάδες χρόνια, έχει θέσει την ελευθερία του πάνω από κάθε άλλο ιδανικό και δικαίωσε την αμετάτρεπτη βούληση του ανθρώπου εκείνου που οραματίστηκε, κατά τη δήλωσή του, την ίδρυση ενός «Λαμπρού Πολυτεχνείου» στην Ελλάδα «με πληρότητα αξιώσεως ως προς την αποστολήν του, με περιωπήν αρμόζουσαν εις ανώτερον μορφωτικόν ίδρυμα του Κράτους, όπου να διδάσκονται όλαι αι βάναυσοι και ωραίαι τέχναι όπου να ευρίσκωνται όλα τα όργανα της γεωργικής, καθώς και όσα, κατά καιρούς, εφευρίσκονται δια να διδάσκεται η εφαρμογή εις την Ελλάδα, όπως προοδεύη ολίγον κατ’ ολίγον η Γεωργία μας, αυτή η βάσις της αληθούς ευτυχίας ενός Έθνους».

Και αυτός ο οραματιστής δεν είναι άλλος από το Μετσοβίτη Εθνικό Ευεργέτη, τον Νικόλαο Στουρνάρη, που συνέλαβε την ιδέα και υπήρξε ο ιδρυτής του Πολυτεχνείου• και μαζί μ’ αυτόν οι δυο άλλοι συμπατριώτες του Εθνικοί Ευεργέτες που συνέβαλαν στην ολοκλήρωση και στη λειτουργία του, ο Μιχαήλ Τοσίτσας και ο Γεώργιος Αβέρωφ.

Μαζί όμως με τη δημιουργία του Πολυτεχνείου και με βάση την κατάσταση που συνάντησε στη χώρα μας, ερχόμενος από την Αίγυπτο, μας έστειλε και τα ανάλογα μηνύματα, τα οποία πιστεύω διατηρούν την επικαιρότητά τους: «Ανάπτυξις και ευδαιμονία εις μίαν χώραν δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν, χωρίς Παιδείαν. Το Έθνος δεν δύναται να ευδαιμονήση ειμή δια της εργασίας, και δια να υπάρχη, οφείλει να αυξήση τας παραγωγικάς του λαού δυνάμεις. Παν κράτος καταναλίσκον, ως η Ελλάς, περισσότερα παρ’ όσα παράγει, δεν δύναται να ορθοποδήση επί πολύ».

Αυτά τα έλεγε τη δεκαετία του 1840, τότε που βρήκε την Ελλάδα να την διαφεντεύουν κάποιοι «πυργοκάτοικοι του μεσαίωνος», όπως τους αποκαλούσε, «οίτινες αποθανόντες προ εξακοσίων ετών, ανεστήθησαν επί των ημερών μας και κυβερνώσι την Ελλάδα, χωρίς να ηξεύρωσι τι συνέβη εις το διάστημα των εξακοσίων ετών και ούτε τι γίνεται πέριξ αυτών σήμερον».

Έκρινα, λοιπόν σκόπιμο, με αφορμή την 50ή επέτειο του Πολυτεχνείου να παραθέσω μερικά από τα μηνύματα του δημιουργού του, ώστε, μεταβαίνοντας από το παρελθόν στο παρόν, να αναλογιστούμε τι έγινε αυτά τα 180 χρόνια που πέρασαν από την εποχή του Στουρνάρη μέχρι σήμερα, να δούμε πού πετύχαμε, πού αποτύχαμε και γιατί, και να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας.

ΣΠΥΡΟΣ ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ