Ο Ευάγγελος Αβέρωφ ως πολιτικός…

Συμπληρώνονται φέτος 34 χρόνια από τον θάνατο του Ευαγγέλου Αβέρωφ. Μικρό αφιέρωμα στη μνήμη του είναι το παρόν άρθρο. Λίγους μήνες πριν από το θάνατό του ο αείμνηστος Κων/νος Τσάτσος είχε πει ότι «ο Ευάγγελος Αβέρωφ αποτελεί μια ιδιότυπη όσο και τιμητική εξαίρεση στη δημόσια ζωή μας. Ενώ δεν έγινε ποτέ πρωθυπουργός, επηρεάζει επί πενήντα σχεδόν χρόνια τα πολιτικά μας πράγματα περισσότερο από πολλούς πρωθυπουργούς». Και είχε απόλυτα δίκαιο, γιατί ο Ευάγγελος Αβέρωφ στα πενήντα χρόνια της ευδόκιμης πολιτικής του σταδιοδρομίας πρωτοστάτησε σε όλες τις πολιτικές εξελίξεις και υπηρέτησε με αυταπάρνηση και ανιδιοτέλεια την Ελλάδα και το λαό της.

Μετριοπαθής, διαλλακτικός στην προσέγγιση και τους χειρισμούς των πολιτικών μας προβλημάτων, ευπατρίδης, μαχητής στην πρώτη γραμμή των εθνικών μας θεμάτων, με έντονα ανεπτυγμένο το αίσθημα του καθήκοντος προς την πατρίδα είναι οι αρετές του, που κατά τον Κων/νο Καραμανλή σφράγισαν την ιστορία του τόπου μας.

Πολιτική προσωπικότητα ευρυτέρου διαμετρήματος, όπως ήταν, με το γνήσιο πάθος του Έλληνα ιδεολόγου και πατριώτη, σημάδεψε με την παρουσία του μια ταραγμένη περίοδο της εθνικής μας ιστορίας και η πολύτιμη προσφορά του αναγνωρίστηκε από εχθρούς και φίλους. Ξένοι ηγέτες του ύψους του Τζων Κέννεντυ, του Νεχρού, του Τίτο, του Αντρεόττι, του Νάσερ και του Αντενάουερ μίλησαν με θαυμασμό για τις αρετές, το ήθος και τις ικανότητές του.

Στη συνέχεια θα κάνουμε μια σύντομη αναφορά της προσφοράς του Ευαγγέλου Αβέρωφ προς το Έθνος.

1. Περίοδος Ελληνοϊταλικού πολέμου και Κατοχής: Μόλις κηρύχτηκε ο πόλεμος του ’40 ο Ευάγγελος Αβέρωφ επικεφαλής κλιμακίου δολιοφθορών μπήκε στο αλβανικό έδαφος, προωθήθηκε πίσω από τις γραμμές του εχθρού και άρχισε το σαμποτάζ στις γραμμές ανεφοδιασμού των Ιταλών. Η δράση του εκείνη άφησε κατάπληκτους τους ηγετικούς κύκλους των Αθηνών και όταν πέθανε τον Ιανουάριο του 1941 ο Ιωάννης Μεταξάς η κυβέρνηση Κορυζή τον διόρισε νομάρχη Κερκύρας, σε μια πόλη που αντιμετώπιζε άμεσα τη φασιστική εισβολή. Στη θέση αυτή ο Ευάγγελος Αβέρωφ έμεινε μέχρι το τέλος του 1941.

Δηλαδή μέχρι την κατάρρευση του μετώπου και την τριπλή εισβολή στην Ελλάδα Ιταλών, Γερμανών και Βουλγάρων.

Η τριπλή κατοχή δεν απετέλεσε για τον Ευάγγελο Αβέρωφ άλλοθι αδράνειας. Άρχισε αμέσως τις επαφές και μπήκε από τους πρώτους στην αντίσταση. Πρωταγωνίστησε στην αντιμετώπιση στη Θεσσαλία μιας ύπουλης πολιτικής των Ιταλών, που απέβλεπε στην οργάνωση «Ρωμαϊκής Λεγεώνος» από Βλάχους.

Στις 28 Απριλίου 1942 οι Ιταλοί τον συνέλαβαν και τον έστειλαν με αρκετούς άλλους σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως αντιφασιστών στην Ιταλία. Από το στρατόπεδο αυτό κατόρθωσε να δραπετεύσει τον Σεπτέμβριο του 1943 και παρά τις τεράστιες δυσκολίες επέτυχε μαζί με άλλους Έλληνες να ιδρύσει αντιστασιακή οργάνωση στην καρδιά της Ιταλίας.

Διαφεύγοντας με διάφορα τεχνάσματα την σύλληψη το 1944 μόλις ελευθερώθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις η Ρώμη, ο Αβέρωφ προσήλθε στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα και παρέμεινε σ’ αυτό ως απλός τουφεκιοφόρος μέχρι το τέλος του πολέμου. Για τη δραπέτευσή του, που έγινε κάτω από μυθιστορηματικές συνθήκες, ο Ιταλός Πρωθυπουργός Τζούλιο Αντρεόττι έγραψε ένα διήγημα με τίτλο: EL GRECO, δηλαδή ο Έλληνας.

2. Περίοδος Κυβερνήσεων Καραμανλή: Στη «χρυσή εποχή» των Κυβερνήσεων Καραμανλή ο Ευάγγελος Αβέρωφ υπήρξε κορυφαίο στέλεχος. Υπουργός Γεωργίας το 1956, Υπουργός Εξωτερικών από το 1956-1963 και Υπουργός Εθνικής Αμύνης από το 1974-1981.

Ως Υπουργός Εξωτερικών έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στις κρίσιμες και καθοριστικές συμφωνίες για το μέλλον της Κύπρου. Οι διαπραγματεύσεις του 1958-1960 που κατέληξαν στην υπογραφή της συνθήκης της Ζυρίχης ήταν επίτευγμα του Ευάγγελου Αβέρωφ. Δυστυχώς όμως δεν τις εκμεταλλεύτηκαν ούτε η Ελλάδα ούτε η Κύπρος. Δεν είναι τυχαίο ότι τον Ιούλιο του 1959 ο Μητροπολίτης Κιτίου Άνθιμος, επικεφαλής ομάδος Κυπρίων, επισκέφτηκε στο Μέτσοβο τον Ευάγγελο Αβέρωφ για να τον ευχαριστήσει για τη συμφωνία αυτή. Ο ίδιος σε συνέντευξή του είχε πει: «Ως Υπουργός Εξωτερικών νομίζω ότι έκανα καλή δουλειά, χάρη στο Διεθνές κύρος του Καραμανλή. Μεταξύ άλλων για όσους δεν γνωρίζουν, είναι οι συνθήκες της Ζυρίχης και του Λονδίνου που έδωσαν την καλύτερη λύση στο πρόβλημα της Κύπρου. Και η συμβολή μου αναγνωρίστηκε. Αλλά, όπως συνήθιζε να λέει ο Γ. Παπανδρέου, αναγνωρίστηκε στη δημοτική και όχι στην καθαρεύουσα. Δηλ. στις ιδιωτικές συνομιλίες, αλλά όχι υψηλοφώνως». (Ε.Τ. 23-5-1983).

3. Περίοδος Δικτατορίας: Και στα χρόνια της δικτατορίας των Συνταγματαρχών ο Ευάγγελος Αβέρωφ έγινε το κέντρο της πολιτικής αντιπολιτεύσεως και ποικιλότροπα υπονόμευσε το δικτατορικό καθεστώς. Υπήρξε η πολιτική προσωπικότητα που έδωσε πολιτική κάλυψη στο αντιδικτατορικό κίνημα του Ναυτικού την 21 Μαΐου 1973. Γι’ αυτή του τη δραστηριότητα συνελήφθη από τη δικτατορία την 3 Ιουλίου και έμεινε κρατούμενος στο ΕΑΤ/ΕΣΑ 53 ολόκληρες μέρες.

4. Περίοδος μετά το 1974: Η πολιτική του δράση μετά το 1974 άφησε βαθιά ίχνη στη σύγχρονη πολιτική και επέδρασε στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της συντηρητικής παρατάξεως.

α. Αποφασιστική υπήρξε η παρέμβαση του Ευαγγέλου Αβέρωφ στη δραματική σύσκεψη των πολιτικών ηγετών και εκπροσώπων του στρατιωτικού καθεστώτος της 22ας Ιουλίου 1974, όταν πρότεινε να απευθυνθούν στον Κων/νο Καραμανλή για να αναλάβει τις τύχες της χώρας. Μόνο αυτός από τους πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγήτορες, που κλήθηκαν από το στρατηγό Γκιζίκη το απόγευμα της 23ης Ιουλίου 1974, σε έκτακτη σύσκεψη, είδε ότι κάθε άλλη λύση πλην του Κων/νου Καραμανλή θα μπορούσε να αποδειχθεί οδυνηρή για τον τόπο. Τα γεγονότα τον δικαίωσαν απόλυτα.

β. Σημαντική υπήρξε η συμβολή του στην εδραίωση του δημοκρατικού καθεστώτος, τους πρώτους μήνες της υπό τον Κων/νο Καραμανλή Εθνικής Κυβερνήσεως. Με προσεκτικούς χειρισμούς και χωρίς να μειώσει την αμυντική ικανότητα των Ενόπλων Δυνάμεων, κατόρθωσε να τις απαλλάξει από τον έλεγχο των εγκαθέτων της χούντας. Προώθησε αποφασιστικά την αμυντική θωράκιση των νήσων του ανατολικού Αιγαίου, ίδρυσε και οργάνωσε το Δ’ Σ.Σ. με έδρα την Ξάνθη και έθεσε σε εφαρμογή πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των οπλικών συστημάτων.

Ο Ευάγγελος Αβέρωφ παρέδωσε στη διάδοχο κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ Ένοπλες Δυνάμεις με ηθικό όσον ποτέ τόσο υψηλό και θαυμαστό επίπεδο εκπαιδεύσεως και μαχητικής ικανότητας, όπως ο ίδιος ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ Ανδρέας Παπανδρέου, αναγνώρισε επανειλημμένα.

γ. Ως Πρόεδρος της Ν.Δ. συνέβαλε στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της. Υπήρξε ο πρώτος ηγέτης που προώθησε τη συγκρότηση κομματικού οργανισμού της συντηρητικής παρατάξεως, που σε τίποτε δεν υπολειπόταν από την κομματική οργάνωση του ΠΑΣΟΚ και της Αριστεράς. Αν και έχασε για δύο ψήφους την πρωθυπουργία το 1980 και ενώ πίστευε ότι η ήττα του ήταν προϊόν συνωμοσίας, πειθάρχησε στη βούληση της πλειοψηφίας. Τέλος ήταν ο ηγέτης που προώθησε τον Κώστα Μητσοτάκη στην ηγεσία της Ν.Δ. και τον στήριξε ανιδιοτελώς με απόλυτη συνέπεια από το 1985 μέχρι το θάνατό του.

Όλες αυτές οι παρεμβάσεις του Ευαγγέλου Αβέρωφ, που συνοπτικά αναφέρθηκαν, διαμόρφωσαν σε σημαντικό βαθμό την πολιτική πραγματικότητα, όπως τη ζούμε σήμερα και αποτελούν μια ανάμεσα στις τόσες άλλες προσφορές του στον τόπο.