Στον απόηχο των «Ελευθερίων»…

 Τώρα που πέρασαν οι γιορτές των ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ της πόλης των Ιωαννίνων, μπορούν να γίνουν κάποιες ιδιαίτερες επισημάνσεις που αναδύθηκαν από μια απλή κριτική θέση για μια διαφορετικότητα στην σκηνοθεσία και εκτέλεση του προγράμματος των εορτών. Δεν ξέφυγε βέβαια από το παραδοσιακό πλαίσιο εωθινό- δοξολογία-κατάθεση στεφάνου-δεξίωση-παρέλαση-ομιλία. Αλλά κάποιες σκηνές και στιγμές, παρουσίασαν μια ξεχασμένη από καιρό ιστορικότητα που πολλοί παρατήρησαν άνετα και κριτικά ακόμη και από τον καναπέ στην οθόνη της τηλεόρασης. Εντυπωσιακά μεγάλος ήταν ο αριθμός των σχολείων που παρέλασαν και φροντισμένη η εμφάνιση της νεολαίας. Πολλά, ατελείωτα, τα σχολεία στα Γιάννενα για να προκαλέσουν έναν συλλογισμό, πόσα μένουν ακόμη και λειτουργούν στον άλλο Νομό όταν συχνά διαβάζουμε για κατάργηση σχολείων ή περιορισμού του αριθμού των δασκάλων. Αποτελεί και αυτή η σκέψη ένα κριτήριο αυτού που όλο και πιο συχνά ομολογείται ως ερημοποίηση της υπαίθρου.

Εντυπώσιασε η φιλαρμονική του Δήμου, όταν παρατάχθηκε απέναντι από την εξέδρα των επισήμων και η μαέστρος, πριν αρχίσει η παρέλαση, έδωσε εντολή και ακούστηκε η ιστορική μελωδία «Επέσανε τα Γιάννενα μάτια πολλά το λένε...... Σε πολλούς θύμισε παλαιότερες σκηνές από εορτές στην κάτω πλατεία, που οι μαθήτριες χόρευαν και τραγουδούσαν αυτόν τον ύμνο της πόλης, που τραγουδήθηκε στα ελευθέρια από όλη την Ελλάδα.

Η συνέχεια στην παρέλαση, πάλι η φιλαρμονική εντυπωσίασε όταν για τον βηματισμό παιάνισε το εμβατήριο «Μακεδονία η ξακουστή του Αλεξάνδρου η χώρα....», το οποίο για μερικά χρόνια γνώρισε το εμπάργκο με τη Σκοπιανή περιπλοκή. Ακολούθησε το εμβατήριο «Είμαι ο ναύτης του Αιγαίου», για να ακουστούν αυτά και από την μπάντα του Στρατού και να προστεθεί το εμβατήριο για την Πίνδο: «Πάνω κει στις Πίνδου μας τις κορφές». Ήταν μια εθνική πανδαισία να ακούγονται στην παρέλαση αυτά τα εμβατήρια που συνδέονται με μεγάλα γεγονότα της πατρίδας μας. Θύμιζαν παλιές παρελάσεις στα Γιάννενα κάποιας άλλης εποχής και κάποιου άλλου φρονήματος. Ήταν μια διαπίστωση που πολλοί την επισήμαναν και στις δηλώσεις όλων των κορυφαίων επίσημων προσώπων που τόνισαν πόσο σημαντικό ήταν το γεγονός της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων την εποχή εκείνη που μεγάλωνε η πατρίδα μας. Η ατμόσφαιρα αυτή, έδωσε μια εντύπωση μιας εικόνας τόνωσης ενός υψηλού εθνικού φρονήματος. Κάτι αλλάζει με όσα ανήσυχα και επικίνδυνα συμβαίνουν γύρω από τη γαλανή πατρίδα μας.

Αλλά μια άλλη επισήμανση, με δύο διαφορετικές εικόνες, έγινε και στην επετειακή ομιλία στην αίθουσα τελετών της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Η πρώτη ήταν η πολύ μικρή παρουσία Γιαννιωτών. Οι κενές θέσεις ήταν μια θλιβερή εορταστική εικόνα. Ίσως πρέπει να αναζητηθεί η αιτία, το έλλειμμα της οργάνωσης φαινόταν έντονα. Η δεύτερη επισήμανση ήταν η ενδιαφέρουσα ομιλία του καθηγητή Ευάνθη Χατζηβασιλείου, ο οποίος αναφέρθηκε στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων και τόνισε με έμφαση την ιδιαίτερη συμβολή που είχε η καλή συνεργασία του Διαδόχου Κωνσταντίνου και του Ελευθερίου Βενιζέλου. Περιέγραψε δε με εγκωμιαστικά λόγια την ενθουσιώδη υποδοχή του Διαδόχου από τους πολίτες των Ιωαννίνων. Τόνισε μάλιστα ότι, ο ιστορικός έχει χρέος να καταγράφει με ακρίβεια τα ιστορικά γεγονότα της εποχής εκείνης που διπλασίασαν την Ελλάδα. 

Αυτή η αναφορά στον Διάδοχο Κωνσταντίνο, είχε πολλά χρόνια να ακουστεί στα ελευθέρια. Ο καθηγητής με την ομιλία του αυτή, φέρνει έτσι στην επικαιρότητα αυτή την ανιστόρητη διαγραφή από τις σελίδες της απελευθέρωσης της πόλης κάθε ονομασία, η οποία είχε δοθεί σε οδούς και πλατείες, του Ελευθερωτή Διαδόχου Κωνσταντίνου και άλλων μελών της Βασιλικής Οικογένειας. Ίσως είναι καιρός ο Δήμος να διορθώσει αυτή την εξαφάνιση των λαμπερών ιστορικών σελίδων από τον «Κουβαρά» της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων. Και συνεχίζοντας τον ίδιο διαλογισμό να μη βλέπει, ακόμη και ένας τουρίστας επισκέπτης της πόλης, προσκυνητής αυτές τις εορταστικές ημέρες των ελευθερίων, ένα μνημείο του Διάδοχου Κωνσταντίνου στην πόλη, να κοσμεί έναν κεντρικό χώρο, σε μια περίοπτη θέση. Τον βλέπει έφιππο στο Πεδίον του Άρεως στην Αθήνα που τον σεβάστηκαν όλοι οι δηλωμένοι αρνητές του.

Δεν κλείνουν οι επισημάνσεις στην ιστορική «αποκατάσταση» του Διαδόχου Κωνσταντίνου στις λαμπρές σελίδες των Ελευθερίων. Από τον καναπέ πάλι μια επισήμανση, όταν από βραδινό κανάλι προβλήθηκε ντοκυμαντέρ με επίκαιρη περιήγηση στο Μουσείο του Στρατού στο χάνι του Εμίν Αγά, όπου ο Διάδοχος είχε εγκαταστήσει το Στρατηγείο των επιχειρήσεων. Εκεί με έκπληξη διαπίστωσαν οι τηλεθεατές, ότι εκτίθενται και διατηρούνται ενδιαφέροντα στοιχεία από εκείνον τον αγώνα μεταξύ των οποίων και πολλά προσωπικά ενθύμια του διαδόχου. Έλλειμμα μεγάλο της πόλης η απουσία ενός τέτοιου Μουσείου, Μουσείο των Ελευθερίων, με ενθύμια από τον αγώνα εκείνο του στρατού και της μεγαλειώδους συμβολής των εθελοντών και της Ελληνικής Μυστικής Εταιρίας. Δεν υπάρχει κάπου ούτε ένα ντουφέκι γκρά από εκείνα που έφθαναν μυστικά στα ταμπάκικα και όπλιζαν τα ελληνικά ανταρτικά σώματα. Μας περισσεύουν τα ενθύμια της τουρκοκρατίας και έγινε φετίχ της πόλης το σπαθί του τύραννου Αλή πασά. Αυτή η «εξορία» του Πολεμικού Μουσείου στο Εμίν Αγά και επίσης η εκεί ανέγερση ενός εντυπωσιακού μνημείου με τις προτομές Διαδόχου και άλλων επώνυμων ηγετικών προσώπων εκείνου του απελευθερωτικού αγώνα στην Ήπειρο, εμφανίζονται στον εορτασμό των Ελευθερίων σαν μια περιθωριακή τελετή ενός απλού μνημόσυνου. Για την ιστορία του Μουσείου και του μνημείου αυτού στο Εμίν Αγά πρέπει να προστεθεί ότι είναι έργο του Σωματάρχη στρατηγού Θρασύβουλου Τσακαλώτου και εγκαινιάστηκε το 1949.

Δεν μπορεί να απουσιάσει από αυτή την αναδρομή στα Ελευθέρια και η επίσκεψη της Προέδρου της Δημοκρατίας, στο σπίτι του Κώστα Φρόντζου, που κληροδοτήθηκε στο Ίδρυμα Μελετών Ιονίου και Αδριατικού Χώρου το οποίο μετατράπηκε σε έναν ακόμη Πολιτιστικό χώρο που πλούτισε τελευταία τα Γιάννενα. Η πρόεδρος εντυπωσιάστηκε από ό,τι είδε και ενημερώθηκε από τους υπεύθυνους του φορέα. Με αυτή την παράπλευρη εκδήλωση των Ελευθερίων, είναι μια ευκαιρία να θυμηθούμε ότι ο αείμνηστος Κώστας Φρόντζος που διετέλεσε και Δήμαρχος των Ιωαννίνων, πλούτησε αυτή την πόλη, με το Κεντρικό μέγαρο της ΕΗΜ όπου στεγάζεται το μεγαλύτερο Πολιτιστικό Κέντρο της πόλης, το δίδυμο Λαογραφικό Μουσειακό Συγκρότημα στην οδό Μιχαήλ Αγγέλου, την απέραντη «Φρόντζου Πολιτεία» στο λόφο, με το υπαίθριο Θέατρο, σε διαστάσεις του πρώτου διαζώματος του αρχαίου θεάτρου της Δωδώνης, όπου τη θερινή περίοδο παρουσιάζεται σχεδόν όλη πολιτιστική κίνηση της πόλης, τα «Λιθαρίτσια» έναν μεγάλο ψυχαγωγικό χώρο στο Κέντρο της πόλης, για να συμπληρωθεί η γιγαντιαία προσφορά του στην πόλη με τον νέο πολιτιστικό χώρο στην οικία του. Αυτά όλα τα ιδρύματα αποτελούν ένα μεγάλο κεφάλαιο ευεργεσίας του Κώστα Φρόντζου στη πόλη. Και κανείς βέβαια, δεν μπορεί να ξεχάσει τον Φρόντζο με την οργάνωση των «Δωδωναίων», τότε που οι Δωδωναίες παραστάσεις υπολογίζονταν στο τρίπτυχο Επίδαυρος- Φίλιπποι-Δωδώνη και έδιναν στην πόλη μια αίγλη ελληνικού πολιτισμού και παράδοσης.

Κλείνοντας την επισκόπηση και τον απόηχο των Ελευθερίων της πόλης, θα μπορούσε να σημειωθεί επίσης, ότι ο αγώνας εκείνος ελευθέρωσε όλη την Ήπειρο, αλλά και το τελευταίο ελληνικό τμήμα της Μεγάλης Ιδέας, τη Βόρειο Ήπειρο. Οι διεθνείς συνθήκες ανέτρεψαν αυτή την ελευθερία. Όμως εκεί, δεν είναι μια «παροικία» Ελλήνων της διασποράς, είναι ένα κομμάτι του αρχαίου Ελληνισμού και στέκει όρθιο, παρόλες τις καταστροφές, διωγμούς και φυλακίσεις το ελληνικό γένος διατηρεί την ελληνική ταυτότητα, τη γλώσσα, την παράδοση και την ιδιαίτερη μουσική έκφραση. Είναι ένα κομμάτι του Γένους που δεν έγινε μια ακόμη χαμένη πατρίδα. Το πρόγραμμα των ελευθερίων των Ιωαννίνων πρέπει να φθάνει μέχρις εκεί. 

Και θα ήταν μια ιδιαίτερη στιγμή για την κυρία Πρόεδρο, που τίμησε τα Ελευθέριά, να πλησίαζε στα σύνορα, στην Κακαβιά, όπου θα ακουμπήσει και η Ιόνια οδός, να ακούσει κάποιο σήμαντρο από τα δεκάδες Χριστιανικά ιερά προσκυνήματα που σεβάστηκε και ο Χότζα, να ακούσει ένα πολυφωνικό μοιρολόι να υμνεί κάποιον θρύλο, να ακούσει την αγωνιώδη ανάσα της Χιμάρας και να αντικρύσει έστω και με τη διόπτρα των ακριτών φρουρών, τα πεδία όπου γράφτηκε το έπος του 40.

Τα «ελευθέρια» αποτελούν μια ευκαιρία για έναν αναστοχασμό της επικαιρότητας, για όσα γίνονται στη Χιμάρα και για όσα πρέπει να μας θυμίζει η φωτογραφία του Ερντογάν με το Ράμα.