Σεβασμός στις γενιές του μέλλοντος…

 Σε μια εποχή που η έλλειψη του μέτρου και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος κυριαρχούν, το βλέμμα των κομμάτων ίσως θα έπρεπε να αποκτήσει θέα και προς τομείς που σχετίζονται με την αξιοποίηση της γνώσης, για μείωση της σπατάλης φυσικών πόρων και την επαναφορά του μέτρου, σε όλες τις εκφάνσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Η αξιοποίηση της γνώσης και ο σεβασμός μας στις γενιές του μέλλοντος θα καθορίσουν κυρίαρχα την πορεία της κοινωνίας μας στο μέλλον.

Όπως είναι γνωστό, η βιόσφαιρα αποτελεί ένα σύστημα πεπερασμένο, μη αυξανόμενο και κλειστό (αν εξαιρέσουμε τη σταθερή εισροή ηλιακής ενέργειας), το οποίο υπόκειται στους περιορισμούς που θέτουν οι νόμοι της θερμοδυναμικής. Η απεριόριστη ανάπτυξη δεν είναι εφικτή σ’ έναν πεπερασμένο πλανήτη. Η οικονομία της μεγέθυνσης οδήγησε στην ύβρη, δηλαδή στην έλλειψη μέτρου και στην κρίση που βιώνουμε. Μια εσαεί μεγεθυνόμενη οικονομία είναι βιοφυσικώς αδύνατη και προβλέπεται από τους δύο πρώτους νόμους της θερμοδυναμικής: τον νόμο ότι η ενέργεια διατηρείται (πεπερασμένη) -τίποτε δεν χάνεται, τίποτε δεν δημιουργείται- και τον νόμο ότι τα συστήματα έχουν τη φυσική τάση να μεταβαίνουν από την τάξη στην αταξία (από χαμηλή σε υψηλή εντροπία). Οι άνθρωποι καταναλώνουν χρήσιμους (χαμηλής εντροπίας) φυσικούς πόρους από τη φύση -ορυκτά καύσιμα και συγκεντρωμένα ορυκτά- και τα μετατρέπουν σε άχρηστα (υψηλής εντροπίας) απόβλητα. «Η μάζα των αποβλήτων συνεχώς αυξάνεται και μαζί και η ευθύνη μας… για μετάβαση από την εποχή της ύβρης στην εποχή του μέτρου και του σεβασμού της φύσης…».1 

Η ευαισθητοποίηση των κοινωνιών σε θέματα όπως της επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης, αποκατάστασης, επιβράδυνσης, επανεφεύρεσης, είναι αναγκαία και οφειλόμενη. Η ευαισθησία και η εφευρετικότητα των επιστημόνων ιδιαίτερα σε επιστημονικούς τομείς που οδηγούν την ανάπτυξη, μπορεί να είναι ο καταλύτης της μετάβασης στην εποχή του μέτρου. Ο σχεδιασμός προϊόντων με λιγότερη ύλη και μεγαλύτερη αντοχή και διάρκεια ζωής, η ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας, η αξιοποίηση παραπροϊόντων της βιομηχανίας, η ανακύκλωση και η αποδόμηση υλικών, μαζί με την αλλαγή αξιακού συστήματος θα δώσουν την ευκαιρία να ξαναγεννηθεί η ελπίδα.

Το μήνυμα είναι: αύξηση της αποδοτικότητας, περιορισμός της σπατάλης, αξιοποίηση των δυνατοτήτων των νέων τεχνολογιών και υιοθέτηση συστήματος αξιών που οδηγούν στο μέτρο.

Η φύση μάς δίνει παραδείγματα των δυνατοτήτων μας. Για παράδειγμα, ενώ για να μετασχηματίσουμε τον ασβεστόλιθο σε ασβέστη πρέπει να τον θερμάνουμε στους 1500ο C, η κότα τον μετασχηματίζει σε κέλυφος αυγού μεγαλύτερης αντοχής στους 37o C. Τα όστρακα και οι αράχνες είναι ακόμα πιο αποτελεσματικά: τα όστρακα παράγουν σε λιγότερο από 4ο C ένα κέλυφος που είναι ανθεκτικότερο από τα ειδικά κεραμικά, τα οποία χρησιμοποιούνται για τους πυραύλους, ενώ οι αράχνες κατασκευάζουν έναν ιστό ανθεκτικότερο από το κέβλαρ που χρησιμοποιείται για τα αλεξίσφαιρα γιλέκα και παράγεται με τεράστια ενεργειακά κόστη μαζί με μεγάλη ποσότητα τοξικών αποβλήτων…

Βιώνουμε την εποχή κατά την οποία η μεγέθυνση των απορριμμάτων είναι μεγαλύτερη από τη μεγέθυνση της οικονομίας… Η αξιοποίηση των βιομηχανικών παραπροϊόντων που προκύπτουν από τη δραστηριότητά μας είναι μια μορφή επιστροφής του χρέους μας απέναντι στη φύση. Η ηθική της επιστροφής είναι συνθήκη βιωσιμότητας. Το οφείλουμε στις γενιές του μέλλοντος, το οφείλουμε στην πηγή έμπνευσής μας… τη φύση!

Η πατρίδα μας διαθέτει αξιόλογο ερευνητικό δυναμικό που μπορεί, με βάση εθνικής κλίμακας πρωτοβουλίες, να αξιοποιήσει τις δυνατότητες της γνώσης, ιδιαίτερα εκείνης των επιστημονικών κλάδων της ενέργειας και των υλικών, για να δώσει μια νέα ώθηση στη μελλοντική προοπτική της χώρας, συμβατή με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Για το στρατηγικό αυτό στόχο απαιτούνται: α) εντοπισμός των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που οδηγούν στην άσκοπη σπατάλη υλικού-ενέργειας, και σχεδιασμός δράσεων με στόχο το μέτρο, β) καταγραφή και αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού που εστιάζει την έρευνά του στα υλικά και την ενέργεια, γ) δημιουργία προϋποθέσεων επαναπατρισμού αξιόλογων επιστημόνων που εργάζονται στην αλλοδαπή, δ) προώθηση κουλτούρας επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης, ε) ενίσχυση της έρευνας και στ) καθιέρωση πολιτικής ευαισθητοποίησης της κοινωνίας σε θέματα περιορισμού της σπατάλης φυσικών πόρων. 

Οι δυνατότητες υπάρχουν, η πολιτική βούληση για επένδυση στη γνώση και αξιοποίηση των δυνατοτήτων του επιστημονικού μας δυναμικού είναι το ζητούμενο… 

1 S. Latouche: Το στοίχημα της από-ανάπτυξης. Βάνιας, 2008