Ευεργετισμός και φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα… (Με αφορμή την σημερινή Παγκ. Ημέρα της Γυναίκας)

Όσοι τυχόν επισκεφθείτε την πόλη Vedea της Ρουμανίας, γνωστή και ως «χωριό του Αρσάκη», θα συναντήσετε το σπίτι του Αρσάκη -του Βορειοηπειρώτη Εθνικού Ευεργέτη καταγόμενου από το χωριό Χοταχόβα- το οποίο σήμερα χρησιμοποιείται ως Δημαρχείο, το Σχολείο που ίδρυσε εκεί ο Αρσάκης και λειτουργεί και σήμερα και λίγο πιο πέρα την Εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος. Πάνω από τη είσοδο του Ναού θα διαβάσετε την επιγραφή, γραμμένη στα ελληνικά που λέει: «ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΑΡΣΑΚΗΣ ΙΑΤΡΟΣ,ΤΟΝ ΝΑΟΝ ΕΚ ΘΕΜΕΛΙΩΝ ΑΝΗΓΕΙΡΕΝ ΕΙΣ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΤΟΥ ΥΙΟΥ ΑΥΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΠΟΘΑΝΟΝΤΟΣ ΕΝ ΒΙΕΝΝΗ». Μπαίνοντας δε στο Ναό, στο δεξιό μέρος, θα συναντήσετε έναν ενδιαφέροντα πίνακα, τον οποίο ο ζωγράφος, παρά τους κανόνες της Ορθόδοξης Εκκλησίας ζωγράφισε και παριστάνει έναν νέο και μια νέα. Ο νέος αυτός είναι ο γιος του Αρσάκη Γεώργιος και η νέα είναι η φίλη του (όπως φαίνονται στην παρατιθέμενη εικόνα).

Τι είχε συμβεί; Ο οικογενειακός βίος του Αρσάκη είχε διαταραχθεί από το εξής περιστατικό: Ο γιος του Γεώργιος, σε ηλικία 20 ετών, ενώ σπούδαζε στη Βιέννη ερωτεύθηκε μια Εβραία συμφοιτήτριά του και αποφάσισαν να συνδέσουν, διά γάμου, τη ζωή τους. Και οι δυο οικογένειες όμως, για τους δικούς της λόγους ίσως θρησκευτικούς, όπως υποστηρίζουν οι μελετητές, αντιτάχθηκαν σ’ αυτόν το γάμο, με αποτέλεσμα την τραγωδία που ακολούθησε, το 1835, με την αυτοκτονία των δυο νέων.

Το γεγονός αυτό συγκλόνισε, κυριολεκτικά την οικογένεια Αρσάκη• για τούτο στην πόλη Vedea, όπου υπήρχαν τα κτήματα και το σπίτι του, ο Αρσάκης έκτισε το Ναό του Αγίου Παντελεήμονος -μαζί με το Σχολείο για τα παιδιά του χωριού- στο εσωτερικό του οποίου έδωσε εντολή να φιλοτεχνηθεί και να τοποθετηθεί ο πίνακας με τους δυο νέους που προαναφέραμε.

Σ’ αυτά τα γεγονότα πρέπει να προστεθούν και τα ακόλουθα: Τον ίδιο τον Αρσάκη τον είχε απασχολήσει το πρόβλημα της γυναικείας μόρφωσης, από την αρχαιότητα μέχρι την εποχή του, όπως αποδεικνύεται από την μελέτη του την οποία συνέταξε όταν κι αυτός σπούδαζε στη Βιέννη, με τίτλο: «Περί του ει εξήν και ταις γυναιξί ταις Δραματικαίς Επιδείξεσι Παρείναι». 

Το ενδιαφέρον του για τη μόρφωση και τη διαχρονική θέση της γυναίκας στην κοινωνία επαυξήθηκε αργότερα στο Βουκουρέστι, όπου διαπίστωσε ότι οι γυναίκες -σύζυγοι- των Φαναριωτών Ηγεμόνων στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες  διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο και πρόσφεραν αξιόλογη βοήθεια στο πολυσχιδές έργο των συζύγων τους. Αρκετές Φαναριώτισσες είχαν διαποτιστεί από το διαφωτιστικό κλίμα της εποχής τους, απέκτησαν ανάλογη μόρφωση, ανοίχτηκαν στην κοινωνία και συνέβαλαν στην άνοδο της κοινωνικής και πνευματικής στάθμης της γυναίκας στο Βουκουρέστι. Στο ίδιο κλίμα κινήθηκε και η δική μας φεμινίστρια στο Βουκουρέστι Ελισάβετ Καστρισόγια της οποίας το έργο είναι γνωστό στα Γιάννινα με τα Σχολεία της.

Ο ίδιος ο Αρσάκης αργότερα -μετά την αυτοκτονία των δυο νέων- εξέφρασε τη λύπη του «διότι δεν έκτισε πιο πριν το Αρσάκειον και δεν έστειλε τας θυγατέρας του να εκπαιδευτούν και να ανατραφούν Ελληνικά και να ζήσουν ως Ελληνίδες».

Έτσι πήρε τη μεγάλη απόφαση: Να διαθέσει το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του για να οικοδομηθούν στην Αθήνα τα Αρσάκεια Εκπαιδευτήρια Θηλέων και να καλυφθούν τα έξοδα λειτουργίας τους. Το έργο ολοκληρώθηκε, μέσω της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, συνιδρυτής της οποίας υπήρξε ο Ηπειρώτης, από τα Δολιανά Δάσκαλος του Γένους Γεώργιος Γεννάδιος• το Αρσάκειο Παρθεναγωγείο καθιερώθηκε ως το «Πανελλήνιο Καθίδρυμα», με το κατ’ εξοχήν εθνικό έργο του γιατί η μόρφωση των Ελληνίδων που υπήρξε, επί δεκαετίες, αποκλειστικό του προνόμιο, θεωρήθηκε -και είναι πράγματι- μόρφωση του λαού. Οι Αρσακειάδες του, όπως ήταν γνωστές οι απόφοιτες, με επικεφαλής τη γνωστή φεμινίστρια Καλλιρρόη Παρρέν, κατέκλυσαν με τη διδασκαλία τους όλα τα μέρη του απανταχού Ελληνισμού, στα οποία ιδρύθηκαν από άλλους φωτισμένους Εθνικούς Ευεργέτες παρόμοια Ιδρύματα, όπως: Στην Κωνσταντινούπολη και στην Αδριανούπολη από τον Κωνσταντίνο και Ευάγγελο Ζάππα, στην Αλεξάνδρεια από το Γεώργιο Αβέρωφ και στην Οδησσό από το Θεόδωρο Ροδοκανάκη.

Στο μεταξύ, το φεμινιστικό κίνημα φούντωσε στην Αθήνα,όπου από τις στήλες της «Εφημερίδος των Κυριών», που εξέδιδε η Καλλιρρόη Παρρέν εκπέμπονταν τα ανάλογα φεμινιστικά κηρύγματα, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, παρά τις αρχικές αντιδράσεις του, αναγκάστηκε το 1890 να ανοίξει τις πόρτες του στο γυναικείο φύλο και να δεχθεί την πρώτη φοιτήτρια, την Ιωάννα Στεφανόπολι, για να ακολουθήσει και το Πολυτεχνείο, και να πάρει το γυναικείο φύλο στην κοινωνία τη θέση που κατέχει σήμερα.

Χαρακτηριστική οπωσδήποτε η περίπτωση της «Αρσακειάδας» Κατερίνας Σακελλαροπούλου η οποία, έπειτα από σκληρούς αγώνες, ανήλθε τα ανώτατα αξιώματα της Δικαιοσύνης, για να καταληξει να εκλεγεί, με τη συντριπτική πλειοψηφία της Βουλής, στο Ανώτατο Πολιτειακό αξίωμα και να γίνει Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Μια ακόμα προσφορά, από τις πιο σημαντικές, του Ευεργετισμού στην Πατρίδα μας.