ΜΑΡΤΗΣ: Ο μήνας της Σαρακοστής της Άνοιξης και της Εθνεγερσίας…

Μάρτης είναι χάδια κάνει πότε κλαίει πότε γελάει l Ο τρίτος μήνας του χρόνου είναι ο μήνας που γιορτάζεται η Επέτειος της Εθνικής Παλιγγενεσίας και ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Η ταύτιση της εθνικής και θρησκευτικής γιορτής έχει συμβολικό χαρακτήρα. Δηλώνει τους άρρηκτους δεσμούς του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας. Η στενή αυτή σύνδεση έχει βαθιές ρίζες στο παρελθόν. Η πίστη στην Ορθοδοξία κράτησε ακοίμητο το φρόνημα των Ελλήνων στην Ανάσταση του Γένους και προκαθόρισε την έκρηξη της Επανάστασης.

Για τον Μάρτη είναι πλούσιες και ενδιαφέρουσες οι λαϊκές δοξασίες. Ο Μάρτης μια κλαίει και μια γελάει. Την ώρα που βρέχει ξαστερώνει ο ουρανός και ο ήλιος ζεσταίνει τη φύση. «Ο Μάρτης ο Πεντάγνωμος» που χιονίζει και μετανιώνει και δεν ξαναχιονίζει. Το κρύο του Μάρτη τσουχτερό, διαπεραστικό, είναι «γδάρτης και κακός παλουκοκάφτης». Ασταθής μήνας, όσον αφορά τις καιρικές συνθήκες, αλλά και ο μήνας που αποχαιρετάει τον χειμώνα και καλωσορίζει την Άνοιξη. «Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα».

Είναι η εποχή της αναγέννησης της φύσης και της ζωής. Πολλές είναι οι δοξασίες του λαού μας που σχετίζονται με το Μάρτη και το ξανάνιωμα της φύσης.

Στα χωριά καλωσορίζουν την Άνοιξη φέρνοντας στο σπίτι ανθισμένες κρανιές, με τις οποίες χτυπούν ελαφρά τα παιδιά να είναι πάντα γερά, όπως το ξύλο της κρανιάς.

Οι πρώτες μέρες του Μάρτη θεωρούνται «μερομήνια» οι μέρες δηλαδή που ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες που θα επικρατήσουν γίνονται προγνώσεις για όλο το χρόνο. Άλλες μέρες, οι έξι πρώτες, είναι επικίνδυνες, γιατί στη διάρκειά τους επικρατούν οι «δρίμες», δαιμονικά όντα που φέρνουν κακό και βλάπτουν τους ανθρώπους. Στις μέρες αυτές οι νοικοκυρές αποφεύγουν να πλένουν ρούχα, γιατί καταστρέφονται. Ένα πανελλήνιο έθιμο είναι τα λεγόμενα «Μαρτίτσια». 

Οι μητέρες περνούν στο χέρι των παιδιών τους ένα βραχιολάκι (συνήθως λευκή και κόκκινη κλωστή) για να τα προφυλάξουν από τον καυτερό μαρτιάτικο ήλιο και «να μη τα μαυρίσει ο ήλιος».

Ένα άλλο μαρτιάτικο έθιμο είναι το «χελιδόνισμα». Το καλωσόρισμα της άνοιξης, της αναγεννητικής, ζωογόνας και αναστημένης φύσης από τη χειμερία νάρκη, με τραγούδια που λένε τα παιδιά γυρίζοντας τα σπίτια και κρατώντας ομοίωμα χελιδονιού:

Χελιδόνα έρχεται από μαύρη θάλασσα

Θάλασσα επέρασε, έκατσε και λάλησε.

Μάρτης μας ήρθε, τα λουλούδια ανθίζουν.

Όξω ψύλλοι και κοριοί, μέσα υγεία και χαρά.

Πρόκειται για έθιμο που μας έρχεται από τα βυζαντινά χρόνια και μας φέρνει το μήνυμα της Άνοιξης και της επανόδου των χελιδονιών. Όπως είναι γνωστό ο Μάρτης είναι δεμένος με τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή (Σαρακοστή), που αρχίζει από την Καθαρά Δευτέρα ως το Πάσχα. Η Σαρακοστή θέλει ελαφρά φαγητά για το σώμα, να χαίρεται το ξάνοιγμα του καιρού. Στη διάρκεια της Σαρακοστής κυριαρχούν οι χαιρετισμοί της Θεοτόκου κάθε Παρασκευή. Οι χαιρετισμοί τελειώνουν με τον Ακάθιστο Ύμνο, το λαμπρό δημιούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας. Ένα ποίημα με σπάνια ποιητική σύλληψη.

Την ίδια εποχή οι αρχαίοι Αθηναίοι γιόρταζαν τα Ανθεστήρια (γιορτή των λουλουδιών και των νεκρών), ενώ οι Ρωμαίοι και μετά οι Βυζαντινοί γιόρταζαν τα ροσάλια.