Προς ένα δυσοίωνο μέλλον!

Φαίνεται ότι η ανθρωπότητα μεταβαίνει όλο και περισσότερο από τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα - τα οποία καθιερώθηκαν μετά από αιματηρούς αγώνες στον σύγχρονο κόσμο, όπως η Γαλλική Επανάσταση και ο αγώνας για την Αμερικανική Ανεξαρτησία, με τις αντίστοιχες διακηρύξεις των θεμελιωδών και απαράγραπτων δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτου- σε μια σταδιακά πιο αυταρχική πολιτεία με περιορισμό, με διάφορες προφάσεις, δικαιωμάτων που για πρώτη φορά καθορίστηκαν και πραγματώθηκαν στην αρχαία Ελλάδα.

Η ελευθερία του ατόμου, η ισονομία και ισοπολιτεία, η δημοκρατική οργάνωση που βασιζόταν στη λαϊκή κυριαρχία και η διάκριση των εξουσιών, η ευθύνη των αρχόντων και των αρχομένων, η υπευθυνότητα και η λογοδοσία των ασκούντων διοίκηση, η αμερόληπτος απονομή της δικαιοσύνης, ο καθορισμός του σκοπού της πολιτικής οργάνωσης και των προϋποθέσεων για επίτευξη του εὖ ζῆν και της ατομικής ευδαιμονίας, το δικαίωμα και η υποχρέωση αντίστασης σε καταπιεστικά και απολυταρχικά καθεστώτα, το αναφαίρετο δικαίωμα να ζει κανείς όπως θέλει, φτάνει να είναι μέσα στα πλαίσια των καθιερωμένων νόμων, η παρρησία και η ελευθερία της εκφράσεως της γνώμης,  η ευσέβεια, ο ανθρωπισμός και η φιλανθρωπία, καθώς και πολλές άλλες σημαντικές ατομικές και πολιτικές έννοιες, διατυπώθηκαν και κατά το δυνατόν υλοποιήθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες.

Η απόλυτη κατάργηση των ατομικών δικαιωμάτων έγινε πράξη κατά τη διάρκεια και με αφορμή την «πανδημία». Ούτε στα πιο σκληρά δικτατορικά καθεστώτα δεν εφαρμόστηκαν τέτοια καταπιεστικά μέτρα, πηγή των οποίων δεν ήταν ο κυρίαρχος λαός, αλλά η αυθαιρεσία των αρχόντων.

Η κατάργηση της διάκρισης μεταξύ του δικαιώματος να εκφράζει κανείς ελεύθερα τη γνώμη του αφ’ ενός και της διάπραξη σχετικών με αυτήν εγκληματικών πράξεων αφ’ ετέρου είναι το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση του περιορισμού της ελευθερίας εκφράσεως της γνώμης. Μια τέτοια περίπτωση είναι οι λεγόμενοι «αντιρατσιστικοί» νόμοι, όπου τα όρια μεταξύ του ενός και του άλλου, δηλαδή της ελευθερίας του λόγου και της εγκληματικής πράξεως, είναι ασαφή και δυσδιάκριτα.

Προς την ίδια κατεύθυνση κινείται ο νόμος που ψηφίστηκε πρόσφατα στο Γαλλικό κοινοβούλιο, με αφορμή «αντισημιτικές» διαδηλώσεις και δηλώσεις, με τη στήριξη των περισσοτέρων κομμάτων, ένας νόμος πρωτοφανής σε σύγκριση με το παρελθόν, ο οποίος πέρασε σχεδόν απαρατήρητος τόσο από την Ελληνική όσο και από τη διεθνή κοινότητα.

Ο νόμος αυτός περιορίζει ασφυκτικά το δικαίωμα να εκφράζει κανείς ελεύθερα τη γνώμη του. Ειδικό αστυνομικό σώμα θα ελέγχει τις απόψεις που διατυπώνονται ακόμα και σε ιδιωτικές συναντήσεις. Για πρώτη ίσως φορά ποινικοποιείται η ελευθερία του λόγου. Οι θεωρούμενες «εγκληματικές εκφράσεις» θα τιμωρούνται αυστηρά! Σκοπός του νόμου αυτού είναι, όπως δηλώθηκε, η αντιμετώπιση του αντισημιτισμού που διογκώθηκε μετά τα γεγονότα στην Λωρίδα της Γάζας.

Έτσι, ένα κριτικό σχόλιο π.χ. για τη δράση του Ισραηλινού στρατού μπορεί να θεωρηθεί «εγκληματική έκφραση» και να τιμωρηθεί αυστηρά ο γράφων σαν αντισημίτης! Και δεν είναι μόνον αυτό, αλλά ακόμα και σε ιδιωτικές συζητήσεις μπορεί μια διατύπωση γνώμης να θεωρηθεί «εγκληματική»! Έτσι καταργείται η διάκριση μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού λόγου, κάτι που μόνον στα ολοκληρωτικά καθεστώτα συμβαίνει.

Γεγονός θα είναι πλέον η ποινικοποίηση όχι μόνον των πράξεων, αλλά και του λόγου, γραπτού ή και προφορικού. Κάτι τέτοιο, όπως πληροφορούμαστε, έχει ήδη γίνει στη Γαλλία με σχετικό διάταγμα του Εμμανουέλ Μακρόν, δηλαδή  καταδικαστικές αποφάσεις «εγκληματικών εκφράσεων».

Το επόμενο στάδιο θα είναι η ποινικοποίηση των προθέσεων και των σκέψεων. Και αν η ειδική προς τούτο αστυνομία προχωρήσει σε παρακολούθηση ιδιωτικών συζητήσεων, ποιο θα είναι το αποτέλεσμα; Ο χαφιεδισμός; Θα έχουμε ένα σύστημα που δεν θα διαφέρει καθόλου από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα.

Όλα αυτά είναι ανησυχητικά για το μέλλον της δημοκρατίας και τα απαράγραπτα ανθρώπινα δικαιώματα. Πόσο οπισθοδρομικά είναι αυτά σε σύγκριση με την ελευθερία του λόγου στην Ελληνική αρχαιότητα και σε σύγκριση με τη Διακήρυξη των δικαιωμάτων της Γαλλικής Επανάστασης και της Αμερικανικής Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, είναι εύκολα κατανοητό.

Το μέλλον προβλέπεται δυσοίωνο. Με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και το «φακέλωμα» που θα περιλαμβάνει όλες τις πληροφορίες για ένα άτομο (και όσες αφορούν το σώμα του, υγεία, ασθένειες κ.ά.) και όσες αφορούν την ψυχή και το πνεύμα του (παιδεία, ιδεολογία,  ήθος, στάση έναντι των αρχών και του νόμου, παραβατικότητα, ψυχικές ασθένειες και πολλά άλλα), ο έλεγχος του ατόμου και του πολίτη θα είναι πλήρης, όχι μόνον του λόγου που διατυπώνει γραπτώς ή προφορικώς, αλλά και των προθέσεων και της σκέψεως! 

Το πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων που ίσχυε παλαιότερα μετά τον εμφύλιο στη χώρα μας θα ωχριά μπροστά στο φάκελο με όλα τα προσωπικά ατομικά στοιχεία και, αν η ποινικοποίηση του λόγου διευρυνθεί, ο βίος του ανθρώπου θα γίνει αβίωτος, αφού ο έλεγχος  του ατόμου και του πολίτη από την κρατική εξουσία  θα είναι ασφυκτικός.  Ένα τέτοιο καθεστώς δε μπορεί να χαρακτηριστεί δημοκρατικό, αλλά απόλυτα ολοκληρωτικό.

Και αν σκοπός του Γαλλικού αυτού νόμου είναι η εξάλειψη του αντισημιτισμού, τότε ο Μακρόν και τα κόμματα που τον ψήφισαν πλανώνται πλάνην οικτράν. Ο αντισημιτισμός  και ο κάθε αντι-ισμός δεν εξαλείφεται με κατασταλτικά μέτρα, αλλά μόνον με την εφαρμογή σε κάθε περίπτωση του διεθνούς δικαίου, όπως μπορεί να εξαλειφθεί κάθε πολεμική σύγκρουση και κάθε διεθνής διαφορά με την εφαρμογή του δικαίου. 

Η συμπάθεια ή αντιπάθεια για ένα γεγονός ή για ένα συγκεκριμένο έθνος είναι αντανάκλαση της συμπεριφοράς και των πράξεών του έναντι των πολιτών του και έναντι των άλλων εθνών ή λαών. Η ελευθερία του λόγου είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και δεν πρέπει με κανένα λόγο και με οποιαδήποτε πρόφαση να καταστρατηγείται.

Σε ένα μελλοντικό εφιαλτικό κόσμο, όπως συνοπτικά τον περιγράψαμε, η σημασία της κλασσικής παιδείας είναι μεγίστη. Αυτή είναι η πηγή και το καταφύγιο της ανθρωπότητας στα αδιέξοδά της. Αυτή μπορεί να αντισταθμίσει τη βιαιότητα, τη σκληρότητα και την καταπίεση οποιουδήποτε καθεστώτος. 

Οι πανανθρώπινες αξίες που ανέδειξε το αρχαίο ελληνικό πνεύμα είναι το προζύμι που αναγεννά την ανθρωπότητα, όταν φτάνει σε φοβερά αδιέξοδα, όπως δείχνει η ιστορία του πνεύματος. Και αυτό οφείλεται στο αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι διαμορφώνει ελεύθερο πνεύμα, ελεύθερους ανθρώπους, οι οποίοι δεν υποτάσσονται και δε συμβιβάζονται, αλλά αντίθετα αντιστέκονται σε κάθε μορφής καταπίεση. 

Ένα τέτοιο πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Αντιγόνη του Σοφοκλέους στο ομώνυμο δράμα, όπου η αλαζονική καταπιεστική συμπεριφορά (η ὕβρις) του βασιλιά Κρέοντα συγκρούεται με τον άγραφο ηθικό νόμο της ταφής των νεκρών.

Παράλληλα, μπορεί να βοηθήσει για ένα κόσμο ισορροπημένο και η ουσιαστική διδασκαλία του Χριστιανισμού, που συνίσταται στην πίστη και στην αγάπη. Ο ρόλος του κλήρου θα είναι σημαντικός, αν οι εκπρόσωποί του είναι φορείς αυτών των δύο θεμελιωδών αξιών. Διαφορετικά θα είναι κύμβαλα αλαλάζοντα. Δυστυχώς και σήμερα υπάρχουν ιερείς και ιεράρχες που θα έλεγε κανείς ότι ενσαρκώνουν τον Διάβολο παρά το πνεύμα και τη διδασκαλία του Χριστού, άνθρωποι που ούτε πιστεύουν με όλη την ψυχή τους στον θεό ούτε και αγαπούν τον πλησίον τους.

Οι καιροί ου μενετοί! Θα ήταν ευχής έργον, αν οι κρατούντες εισήγαγαν από τώρα τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας από την Πέμπτη τάξη του Δημοτικού, έτσι ώστε με την αποφοίτησή του ένας νέος να μπορεί να διαβάζει και να κατανοεί αρχαία ελληνικά κείμενα απευθείας από το πρωτότυπο και όχι από μεταφράσεις. 

Παράλληλα θα ήταν χρήσιμο, θα έλεγα επιβεβλημένο, για να περιοριστεί η παραβατικότητα και η βιαιότητα των νέων, να διδάσκονται στο μάθημα των θρησκευτικών τις πανανθρώπινες αξίες του χριστιανισμού, την αγάπη προς τον πλησίον και την αλληλεγγύη.