Ρέκβιεμ στον Πλανήτη Γη…
Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο συντονίζονται κάθε χρόνο στις 22 Απριλίου, προκειμένου να γιορτάσουν το σπουδαίο περιβαλλοντικό κίνημα, με την ονομασία Ημέρα της Γης.
Ιδιαίτερα φέτος, η ημέρα αυτή, απέκτησε κομβική σημασία καθώς είχε θέμα: «Ο πλανήτης εναντίον των πλαστικών» στοχεύοντας στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τις βλαβερές συνέπειες των ρύπων από τα πλαστικά στην υγεία του ανθρώπου και του πλανήτη, αφού ο εφιάλτης των λεγόμενων «μικροπλαστικών» ελλοχεύει σήμερα και είναι πιο απειλητικός παρά ποτέ.
Τι είναι όμως η Ημέρα της Γης, πότε και με ποια αφορμή καθιερώθηκε και τι ακριβώς έχει καταφέρει μέχρι σήμερα; Πρόκειται για μια παγκόσμια εκδήλωση που γιορτάζεται συνεχόμενα μισό και πλέον αιώνα ( από το 1970) και έχει ως στόχο να αναδείξει τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος. Η έμπνευση του θεσμού αποδίδεται στον ακτιβιστή Τζον Μακ Κόνελ το 1969 σε ένα Συνέδριο της UNESCO στο Σαν Φρανσίσκο. Στις 21 Μαρτίου -ημέρα της εαρινής ισημερίας στο Βόρειο Ημισφαίριο- ξεκίνησαν και οι πρώτες εκδηλώσεις, όχι μόνο στο Σαν Φρανσίσκο αλλά και σε άλλες πόλεις των ΗΠΑ.
Ως διεθνής εκδήλωση καθιερώθηκε το 1970 στις ΗΠΑ, με πρωτοβουλία του Αμερικανού γερουσιαστή και περιβαλλοντολόγου Γκέιλορντ Νέλσον και του μεταπτυχιακού φοιτητή στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ Ντένις Χέιζ. Και οι δύο είχαν έντονες ανησυχίες για τις περιβαλλοντικές ζημιές που προκλήθηκαν από μια μεγάλη πετρελαιοκηλίδα το 1969 στη Σάντα Μπάρμπαρα της Καλιφόρνια. Με αφορμή αυτή την περιβαλλοντική καταστροφή σκέφτηκαν να θεσπίσουν την Ημέρα της Γης ως έναν τρόπο να εμπλέξουν και το ευρύ κοινό και να προωθήσουν τα πράσινα ζητήματα στην εθνική ατζέντα. Εκείνη την πρώτη Ημέρα της Γης βγήκαν στους δρόμους πάνω από 20 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ. Η πρωτοβουλία τους σηματοδοτεί τη γένεση του σύγχρονου περιβαλλοντικού κινήματος, καθώς το 1990 απέκτησε διεθνείς διαστάσεις, εξαπλώθηκε σε όλον τον κόσμο και σήμερα συμμετέχουν πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι όλων των ηλικιών σε σχεδόν 200 χώρες, σύμφωνα με τους διοργανωτές.
Το θέμα της Ημέρας της Γης για το 2024, «Ο πλανήτης εναντίον των πλαστικών», εστιάζει στον γνωστό εφιάλτη των πλαστικών που απειλεί άμεσα τόσο τον πλανήτη όσο και την υγεία των πολιτών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η φετινή απειλή της αφρικανικής σκόνης που, σύμφωνα με τις πρόσφατες αναλύσεις, είναι γεμάτη βλαβερά μικροπλαστικά που εισέρχονται στον οργανισμό μας μέσω της αναπνοής. Οι περασμένες διοργανώσεις έχουν καλύψει ένα ευρύ φάσμα περιβαλλοντικών θεμάτων, από την καλπάζουσα κλιματική αλλαγή και την ανάγκη χρήσης καθαρής ενέργειας μέχρι την προστασία των ειδών και τα τεράστια - και αυτονόητα - οφέλη της δενδροφύτευσης, ιδιαίτερα στις περιοχές που είτε έχουν αποψιλωθεί για βιομηχανική χρήση είτε έχουν καεί.
Φέτος, η θεματική καθίσταται ακόμη πιο επίκαιρη ενόψει μιας ιστορικής συνθήκης του ΟΗΕ για τα πλαστικά, η οποία αναμένεται να συμφωνηθεί μέχρι το τέλος του 2024 με πάνω από 50 χώρες, να ζητούν τον τερματισμό της ρύπανσης από πλαστικά μέχρι το 2040. Οι διοργανωτές της Ημέρας της Γης προχωρούν ένα βήμα παραπέρα και ζητούν μείωση της παραγωγής όλων των πλαστικών κατά 60% έως το 2040. Βασική πρόταση για τις φετινές εκδηλώσεις είναι οι μαζικές εθελοντικές συμμετοχές των πολιτών σε κάποια εκδήλωση καθαρισμού από πλαστικά στη γειτονιά τους ή σε κάποια κοντινή παραλία -εάν υπάρχει- και η λεπτομερής ενημέρωση για τις ζημιές που προκαλούν στο περιβάλλον τα πλαστικά.
Χρήσιμο είναι με αφορμή την Ημέρα αυτή να αναλογιστεί ο καθένας από μας τη μερίδα ευθύνης που του αναλογεί σ΄ αυτό που οι επιστήμονες ονομάζουν «κλιματική αλλαγή» -κλιματική κρίση, ακριβέστερα- συμβάλλοντας με τον δικό του τρόπο στην αντιμετώπιση του προβλήματος πριν είναι αργά. Το ότι από την περίοδο της λεγόμενης Βιομηχανικής Επανάστασης και μετά «πειράξαμε το ρολόι της φύσης» είναι χωρίς αμφισβήτηση. Ο υπερκαταναλωτικός άνθρωπος του 20ου και 21ου αι. θυσίασε στο βωμό της απληστίας και της καταναλωτικής βουλιμίας του την απαραίτητη ισορροπία της φύσης. Και αυτό το πληρώνει τόσο με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όσο και με τις οδυνηρές επιπτώσεις από τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας.
«Η φύση δεν εκδικείται», όπως συχνά λέγεται, «αμύνεται», καθόσον η υπερβολή καταργεί το μέτρο («μέτρον άριστον» σύμφωνα με τον Κλεόβουλο τον Λίνδιο). Ο σύγχρονος άνθρωπος μετέβαλε την κατανάλωση από μέσο σε αυτοσκοπό. Δεν καταναλώνει για να ζει, αλλά ζει για να καταναλώνει (homo consumens, «καταναλωτικός άνθρωπος», σύμφωνα με τον σπουδαίο Γερμανό Ψυχολόγο, Ψυαχαναλυτή, Κοινωνιολόγο, Ανθρωπιστή και Φιλόσοφο του 20ου αι. Έριχ Φρομ). Τώρα, αν βρισκόμαστε στο «παρά πέντε» ή στο «και πέντε» της δωδεκάτης του Πλανήτη μας, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, όσο ως «εχέφρονα όντα» (Homo sapiens) να ξυπνήσουμε από τον λήθαργο των καταναλωτικών και άλλων ψευδαισθήσεων σώζοντας ό,τι σώζεται. Αλλιώς, είτε «ρέκβιεμ» αποκαλέσουμε λατινογενώς την νεκρώσιμη τελετή του Πλανήτη μας, είτε «νεκρώσιμη ακολουθία» επί το χριστιανικώς ορθόδοξον, ελάχιστη σημασία έχει. Και ο έλκων την ονομασία του από την αρχαιοελληνική Γαία Πλανήτης Γη, σχηματισθείς, μέσω ραδιομετρικής χρονολόγησης και άλλων πηγών, πριν από 4,54 δισεκατομμύρια χρόνια, δεν θα υφίσταται όπως ως ένοικοί του τον γνωρίσαμε.
Η πεσιμιστική νοοτροπία της κατά μονάδα ανημπόριας («τι μπορούμε να κάνουμε ως άτομα») προσκρούει στην πραγματιστική διαπίστωση: «μικρή βοήθεια, μεγάλη σωτηρία». Άλλωστε, οι μεγαλύτερες και αυθεντικότερες επαναστάσεις ξεκινούν πάντα από την αλλαγή του εαυτού μας, από τα αναρίθμητα μικρά «εγώ» που συναποτελούν το μεγάλο «εμείς».
ΥΓ.: Σεβόμενοι το απαράγραπτο δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας, θεωρούμε υποχρέωσή μας να αναφέρουμε τις πηγές άντλησης ορισμένων απαραίτητων σημαντικών πληροφοριών για την οικονομία της σημερινού Επιφυλλιδικού σημειώματος, όπως: το CNN, Ημέρα της Γης: Τι πρεσβεύει, πότε καθιερώθηκε και τι έχει πετύχει μέχρι σήμερα, Newsroom Τετάρτη, 17 Απριλίου 2024, με πληροφορίες από What is Earth Day, when is it and what has it achieved? | BBC | By Mark Poynting & Maddie Molloy.
